Халкаро шартномалар хукуки

Misol  uchun,  AQShda,  shartnomalar  imzolangan  kundan  kuchga  kirgan 
ijroviy bitimlar (self-executing treaty yoki self-executing executive agreement), milliy 
huquqiy  tizimda  yuridik  kuch  beruvchi  biror  bir  hujjatsiz  federal  qonunchilikning 
qismiga  aylanadi.  Shartnoma  yoki  kuchga  kirishi  uchun  implementasiyaviy 
qonunchilik  akti  talab  etiladigan  ijroviy  bitimlar,  ularni  Senatning  uchdan  bir  qism 
a'zolaridan  ko'pi  maqullaganidan  so'nggina,  AQShning  milliy  huquqiy  tizimida 
federal  qonun  kuchiga  aylanadi. Agar  shartnoma  Prezident  tomonidan  qo'shimcha 
shart  (ogovorka)  bilan  ratifikasiya  qilingan  bo'lsa,  uning  kuchga  kirishi  uchun 
implementasiyaviy qonunchilik hujjati talab etiladi, bunday shartnoma milliy huquqiy 
tizimda yuridik kuchga ega bo'lmaydi.  
Fransiyada 
xalqaro 
shartnomalarning 
implementasiya 
qilishning, 
shuningdek,  ularni  imzolanishi  bilan  kuchga  kirishining  majburiy  shartlaridan  biri, 
ularni  Fransiya  Rasmiy  axborotnomasida  (Journal  Officiel)  nashr  qilinishi 
hisoblanadi.  Nashr  qilish  to'g'risidagi  dekretni  prezident,  bosh  vazir  va  boshqa 
tarmoq  vazirlarini  istisno  qilgan  holda  tashqi  ishlar  vaziri  imzolaydi.  Shunga 
qaramay, mehnat sohasidagi xalqaro konvensiyalar uchun mehnat vazirining imzosi 
ko'zda tutiladi.  
Germaniya a'zosi bo'lgan xalqaro shartnomalar, ular bo'yicha qabul qilingan 
qonunlar,  qarorlar  yoki  boshqa  ma'muriy  qarorlarning  mazmunidan  kelib  chiqqan 
holda  ichki  davlat  qonunchiligiga  implementasiya  qilinadi.  GFR  uchun  kuchga 
kiradigan  xalqaro  shartnomalar  parlamentning  federal  qonunlarni  ma'qullashi  va 
qabul  qilishi  yoki  tegishli  ma'muriy  qarorni  e'lon  qilinishi  orqali  milliy  huquqiy 
tizimning  qismiga  aylanadi.  Agar  xalqaro  shartnoma  tuzish  uchun  parlamentning 
roziligi lozim bo'lsa, unda tegishli federal qonun ikkita funksiyani bajaruvchi sifatida 
ko'riladi.  U  shartnomani  prezident  tomonidan  ratifikasiya  qilinishiga  ruxsat  beradi 
va  bir  vaqtning  o'zida  uni  huquqiy  tizimga  kiritadi.  Bu  tegishli  ma'muriy  qarorga 
ham taalluqlidir. Xalqaro shartnomalar xalqaro ommaviy huquq hujjati xususiyatini 
saqlab  qoladi.  Biroq,  parlament  tomonidan  xalqaro  shartnomani  ma'qullash 
to'g'risida  qabul  qilingan  qonun  davlatning  shartnomaga  muvofiq  harakat  qilishiga 
oid  ichki  qarorini  aks  ettirib  hamda  prezidentga  shartnomani  ratifikasiya  qilish 

---

122 
 
vakolatini  berib,  bir  vaqtning  o'zida  fuqarolar,  xokimiyat  organlari  va  sudlarga 
milliy  huquqiy  tizim  doirasida  shartnoma  normalarini  qo'llash  majburiyatini 
yuklaydi. Germaniya  a'zosi  bo'lgan  xalqaro  shartnomalar,  ularni  ichki  davlat 
huquqiga  kiritayotgan  hujjatning,  ya'ni  federal  qonun,  qaror  va  boshqa  ma'muriy 
qarorning  maqomini  oladi.  Shuning  uchun  ham,  federal  qonun  bilan  inkorporasiya 
qilingan  xalqaro  shartnoma,  huddi  oddiy  qonunga  o'xshash  maqomga  ega  bo'ladi, 
xalqaro  shartnoma  faqatgina  yerlar  huquqi  va  ijro  hokimiyatining  hujjatlariga 
nisbatan  ustuvor  hisoblanadi.  Xalqaro  shartnoma  keyinroq  qabul  qilingan  federal 
qonun bilan kolliziyaga duch kelgan taqdirda esa, uning ichki davlatchilik sohasidagi 
harakati  “keyingi  qonun  oldingi  qonunni  bekor  qiladi”  (lex  posterior  derogat  lex 
priori)  tamoyiliga  bo'ysundiriladi. Bu  muammo,  yoki  sudning  sharh  berish