Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

саҳобаларига олиб боришни айтдилар. У зот уни кўриб, ейишни ѐқтирмадилар, “Сен еявер. 
Зеро, сен муножот қилмайдиганлар (яъни, фаришталар) билан мен муножот қиламан
130
”, дедилар 
(Бухорий, Муслим, Абу Довуд ривоят қилган). 
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам юқоридаги ҳадисларда ҳалол, аммо ҳиди ѐқимсиз 
пиѐз, саримсоқ еб масжидга келишдан қайтармоқдалар. Энди ўйлаб кўрайлик: ҳиди бадбўй тамаки, 
нос чекиб масжидга келиш ҳақида нима дейиш мумкин?!. Аллоҳнинг ягоналигига шубҳасиз ишонган, 
охират куни нажот топишдан умидвор ҳар бир банда масжидга пок ҳолда келади, нохуш ҳидлардан, 
129
Бу – ровий Зуҳрий томонидан қилинган шубҳа, яъни иккиланиш (Манба: Ибн Ҳажар, “Фатҳул борий”). 
130
Ибн Хузайма, Ибн Ҳиббон – Абу Айюб Ансорий розияллоҳу анҳудан – келтирган ривоятга кўра, у зот 
соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Мен Аллоҳнинг фаришталаридан уяламан, лекин у (яъни, саримсоқ, пиѐз каби сабзавотлар, 
кўкатлар) ҳаром эмас”, деганлар. 
Мазкур икки муҳаддис келтирган бошқа ривоятга кўра, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Сизлар 
еяверинглар. Зеро, мен сизлардан биронтангиз каби эмасман. Мен соҳибимга азият етказишдан қўрқаман”, деганлар. 

---

65 
ѐқимсиз нарсалардан йироқ юради, ѐнида намоз ўқийдиган инсонларга ҳам, у ерда ҳозир бўладиган 
фаришталарга ҳам озор бермайди. 
Маълумот ўрнида айтиб ўтамиз: Аллоҳ таоло ҳар бир бандага икки фариштани бириктирган. 
Ўнг томондаги фаришта савобли амалларни, чап томондагиси гуноҳларни номаи аъмолга ѐзиб 
боради
131
. Бундан ташқари олд ва орқа тарафида яна икки фаришта – Аллоҳнинг буйруғи билан – 
бандани турли шикаст-балолардан сақлайди
132
. Бу фаришталар “ҳафаза” дейилади. Улар алмашиб 
туради. Мазкур малоикалар доим банда билан бирга бўлади, унинг амалларини ѐзиб, ўзини зиѐнлардан 
асрайди, ҳақига дуо қилади, истиғфор айтади. Фақат ҳожатхонага кирганда, эр-хотин жинсий муомала 
қилганда инсонни тарк этади. Демак, банда доим тўрт томондан тўрт фаришта ўртасида бўлади. Биз 
биламиз, фаришталар нопок нарсалардан озорланади. Жумладан, оғиздан чиққан бадбўй ҳид уларга 
азият етказади. Шунинг учун намоз ѐки Қуръон ўқишдан олдин оғизни тозалаш тавсия этилади.