Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

соҳасида халқаро шартномалардан келиб чиқадиган мажбуриятлари бўйича 
қабул қилиган мажбуриятларини амалга ошириши билан боғлиқ бўлган 
тўғридан тўғри мажбурияти ҳисобланади.
Инсон ҳуқуқларини ўқитиш — фуқаролар юридик таълимининг таркибий 
қисми ҳисобланиб, ижтимоий ҳаётнинг барча соҳаларида либераллаштириш 
ва демократлаштириш жараёни кетаётган, ҳуқуқий давлат қурилаётган ҳамда 
адолатли фуқаролик жамияти шакллантирилаётган ҳозирги шароит ларда 
айниқса долзарб аҳамият касб этади.
“Аҳолида инсон ҳуқуқлари ва эркинликларига риоя қилиш борасида 
янги қадриятлар ва кўникмаларни шакллантириш ва пировардида 
мил лат даража сида инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилиш ва уларга риоя 
қилишни ривожлантиришга қаратилган маданиятни шакллантириш 
лозимдир. Инсонларнинг ўз ҳуқуқ ва эркинликларини билишлари, шахс 

---

7
ҳуқуқларини конституциявий кафолатини амалга оширишнинг зару-
рий шарти бўлиши керак”
1
.
Мазкур дарслик ўз олдига ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари фаолия-
тида қўлланиладиган умумэътироф этилган инсон ҳуқуқларининг мураккаб 
муаммоларини тушунтиришга ёрдам беришга қаратилгандир. У шахснинг 
аҳлоқий ва фуқаролик позицияларининг ўзаро алоқаларига боғлиқ равишда 
миллий ҳамда халқаро даражада инсон ҳуқуқларининг юридик жиҳатларини 
таҳлил қилишга имкон берувчи турли фикрлар интеграциясига қурилган. Етак-
чи ғоялар — гуманизм, инсоннинг шаъни ва қадр­қимматига ҳурмат, эркин-
лик ва маъсулиятдир. Ўқув материалини танлашда инсон ҳуқуқлари бўйича 
халқаро декларациялар ва конвенциялардан, шунингдек бу соҳадаги хорижий 
ҳуқуқий тажрибадан кенг фойдаланилди. Дарсликда алоҳида эътибор умумэъ-
тироф этилган инсон ҳуқуқлари ва эркинликларининг ҳуқуқий жиҳатларига, 
яъни: уларнинг мазмунига, уларни таъминлашнинг ҳуқуқий асослари билан 
ҳеч бўлмаганда минимал даражада танишиш заруриятини кўзда тутувчи, уни 
ҳимоя қилиш механизми ва процедураларига қаратилди.
Муаллифлар дарсликда ҳуқуқий тилнинг қатъийлиги билан баён қилинаётган 
материалнинг оддийлигини ўзаро боғлашга, сиёсий ва аҳлоқий тушунчаларга 
ҳуқуқнинг аниқлигини беришга, фуқароларга ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг 
тинч ва маърифий ҳуқуқий шаклларини кўрсатишга ҳаракат қилишган.
Дарсликнинг асосий мақсадларидан бири — ўз ҳуқуқларини, уларнинг 
моҳиятини англаган ҳолда, масъулият билан ёндашиб ва улардан фойдала-
ниш, ўзининг ҳуқуқий ва аҳлоқий маданиятини, инсон ҳуқуқлари мадания-
тини такомиллаштиришдан иборат.
Дарсликдан таълимнинг турли босқичларида ва турли шаклларида фойда-
ланиш мумкин. Яъни: