Инсон ҳуқуқлари умумий назарияси

ришнинг энг муҳим воситаларидан бири сифатида ўқув юртларига кат-
та ишонч билдириб, инсон ҳуқуқлари тўғрисида жамоатчиликни хабардор 
қилиш бўйича Бутунжаҳон кампаниясини ўтказиб келмоқда. БМТ шафели-
ги остида ЮНЕСКО, Европа кенгаши, ЕХҲТ ва унинг Демократик институт-
лар ва инсон ҳуқуқлари бўйича бюроси (ДИИҲБ), Халқаро инсон ҳуқуқлари 

---

6
институти ва бошқа халқаро ҳукуматлараро ва ноҳукумат ташкилотлар 
ва жамғармалар томонидан жаҳонда ҳар йили инсон ҳуқуқлари соҳасида, 
инсон ҳуқуқлари, демократия, бағрикенглик, тинчлик маданияти ва халқаро 
тушуниш масалалари бўйича аҳолини ҳабардор қилиш ва ўқитиш бўйича 
ўнлаб бутунжаҳон, минтақавий ва миллий конференциялар, симпозиумлар, 
семинарлар, мактаблар, ўқув курслари ўтказилмоқда.
БМТ Бош Ассамблеяси 1995–2004 йилларни Инсон ҳуқуқлари соҳасида 
таълим нинг ўн йиллиги деб эълон қилди. Шу билан боғлиқ равишда БМТнинг 
Инсон ҳуқуқлари Олий Комиссари Бошқармаси инсон ҳуқуқлари соҳасида 
таълим бўйича миллий ҳаракат режаларига тааллуқли Раҳбарий принциплар-
ни ишлаб чиқди. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти, аъзо-давлатларни 
инсон ҳуқуқлари соҳасида таълим бўйича Миллий ҳаракат режасини ишлаб 
чиқишга чақирмоқда.
Аҳолининг ҳуқуқий маданиятини шакллантириш соҳасидаги фаолиятда 
шахс ва давлатнинг ўзаро муносабати бўйича инсоният томонидан йиғилган 
тажрибадан фойдаланиш зарур. Бундай тажриба эса, инсон ҳуқуқлари бўйича 
асосий халқаро ҳужжатларда акс этган. Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро 
шартномалар ғояси — улкан аҳлоқий-ҳуқуқий қадрият ҳисобланади.
Кўплаб халқаро шартномалар мазкур шартноманинг мазмуни билан аҳолини 
хабардор қилиш мажбуриятини давлатга юклайди. Мисол учун, БМТ томо-
нидан қабул қилинган Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенциянинг 42­модда-
сида шундай дейилган: “Иштирокчи­давлатлар тегишли ва таъсирли восита-
лардан фойдаланган ҳолда Конвенциянинг тамойиллари ва қоидалари ҳақида 
катта ёшдагиларни ҳам, болаларни ҳам кенг хабардор қилиш мажбуриятини 
ўз зиммасига оладилар”
Хельсинки жараёни доирасида, 1991 йил кузида Москвада бўлиб ўтган 
ЕХҲТнинг Инсонийлик мезонлари бўйича конференциясининг йиғилишида 
аъзо­давлатлар инсон ҳуқуқлари таълими соҳасида ўз зиммаларига қатор маж-
буриятларни қабул қилдилар.
Шундай қилиб, инсон ҳуқуқлари таълими, давлатнинг инсон ҳуқуқлари