Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti “Biologiya” kafedrasi

13-rasm. Korti organi. 

1-tektoral  membrana,  2-ichki  tukli  hujayra,  3-tukli  hujayralarga  boradigan 

asab  tolalari,  4-tashqi  tukli  hujayralar,  5-g’ovak  plastinka,  6-asosiy 

membrana.  

 

---

Bazal membrananing eni hamma qismida teng emas: oval darcha yaqinida 0,04mm, 

chig‘anoq  cho‘qqisi  tomon  kengayib  boradi,  0,5  mm  ga  etadi.Demak,  chig‘anoq 

toraygan  sari  bazal  membrana  kengayadi.  Kortiy  a‘zosining  asos  qismida 

joylashgan retseptor hujayralarni yuqori chastotali tivush tebranishlari, uch  (apical)  

qismidagilarni  esa  quyi  chastotali  tebranishlar  qo‘zg‘atadi.  Tovush  to‘lqinlari 

energiyasi  uzangi  orqali  vestibulyar  narvondagi  perilimfaga  uzatiladi.  Oval  darcha 

sohasida hosil bo‘lgan bosim to‘lqini chig‘anoqning boshidan oxirigacha bo‘lgan -

3,5 sm masofani 20ms da bosib o‘tadi. 

 

Asosiy  membrana  unga  ta‘sir  qilgan  bosimga  shu  lahzada  javob  bermaydi. 

Avval u oval teshikka yaqin joyda ko‘tariladi va bu to‘lqin paydo bo‘lgan joyidan 

membrane bo‘ylab harakat qila boshlaydi. To‘lqin bosib o‘tadigan masofa va tezligi 

tovush  chastotasiga  bog‘liq.  Asosiy  membrane  bo‘ylab  yugurib  o‘tuvchi  to‘lqin 

paydo  bo‘lishi  va  harakat  qilishi  membrananing  qayishqoqligiga  bog‘liq, 

membrananing  bu  xususiyati  oval  teshikdan  gelokotremaga  tomon  orta  boradi. 

Tovush  ta‘sir  qilganda  uzangi  uzluksiz  tebranganidan  to‘lqinlar  asosiy 

membranadan ketma-ket, biri ikkinchisining orqasidan  yugurib o‘tadi. Tebranishlar 

soni  yuqori  bo‘lsa,  to‘lqinlar  qisqa  masofani bosib o‘tib  ,  so‘nadi.  Quyi  chastotali 

to‘lqinlar asosiy membrana bo‘ylab ancha katta masofaga tarqaladi. Demak, asosiy 

qattiq boshlanish qismi yuqori chastotali to‘lqinlarni o‘tkazmaydigan filtr vazifasini 

bajaradi. 

 

Yuguruvchi  to‘lqin  amplitudasi  uning  chastotasiga  qarabmembrananing 

ma‘lum  bir  nuqtasida  juda  yuqori  bo‘ladi.  Yuqori  chastotali  tebranishlarning 

amplitude  maksimumi  asosiy  membrananing  uzangiga  yaqin  qismiga,  quyi 

chastotali tebranishlarning amplitude  maksimumi esa gelikotremaga yaqin qismiga 

to‘g‘ri keladi. Tukli retseptor hujayralarni bir tomondan, bazal membrane, ikkinchi 

tomondan tektorial membrane siqib turadi. Bazal membrananing harakatlari hujayra 

tuklarininh  tektorial  membranaga  tegib,  egilishiga  olib  keladi.  Natijada,    bu 

hujayralar  bilan    bilan  bog‘langan  eshituv  nervi  tolalarida  impulslar  hosil  bo‘ladi. 

---

Bu  impulslar  soni  yuguruvchi  to‘lqin  amplitudasi  juda  baland  bo‘lgan  joydagi 

retseptor hujayralardan boshlangan tolalarda eng yuqori bo‘ladi. 

 

Demak,  turli  chastotadagi  tovush  tolqinlari  asosiy  membrananing  turli 

qismlaridagi  retseptor  hijayralarni    qo‘zg‘atadi.  Agar  tovush  rag‘bati  bir  necha 

chastotaga ega bo‘lsa, bazal membrananing monand qismlaridagi bir nechta guruh 

retseptor hujayralar qo‘zg‘aladi.