O‘zbek tilida “Ma’naviyat” semali leksik birliklarning semantik tahlili

A.3.  “Ma‟naviyat  cho„qqisi”  semasi  deb  nomlangan  guruhga    quyidagi 

birliklarni  oid  deb  hisobladik:  ma‘naviyat  asoslari,  ma‘naviy  hayot,  ma‘naviy 

yagilanish,  ma‘naviy  ehtiyoj,  ma‘naviy  xavfsizlik,    ma‘naviy  ta‘sir,  ma‘naviy 

targ‗ibot, ma‘naviy tarbiya, ma‘naviy poklik, ma‘naviy meros. 

---

91 

 

B. “Yovuzlik”semasiga ega bo„lgan makroguruh:

  

a.  “Ijtimoiy vayronkorlik hodisasi” semasiga ega bo‗lgan birliklar guruhi; 

b.  “Shaxsiy xatti-harakat” semasiga ega bo‗lgan birliklar guruhi; 

c.  “Axloqiy buzuqlik” semasiga ega bo‗lgan birliklar guruhi; 

3.“Ma‟naviyat”  semasini  chegarasi  va  qamrov  doirasiga 

ko„ra:

  ―mintaqa‖,  ―jamiyat‖,  ―mahalla‖,  ―oila‖  ,―shaxs‖  kabi  guruhlarga 

bo`linadi. 

5.  Ishimizning  so‗nngi  bobi  besh  fasldan  iborat  bo‗lib,  bu  faslda 

―ma‘naviyat‖  semali  birliklar  o‗rtasidagi  sinonimik,  antonimik,  giponimik, 

partonimik,  graduonimik  munosabatlar  aniqlandi.  Yuqoridagi  munosabatlar 

orasida ―ma‘naviyat‖ semali birliklarda barcha munosabatlar eng faol harakatda 

deb  topildi.  Aksariyat  o‗rinlarda  esa  partonimik  va  graduonimik  munosabatlar 

nofaollikka uchraydi. 

6.  O`zbek  tilidagi  so`zlarni,  birliklarni  yuz  foiz  deb  oladigan  bu 

so`zlarning  deyarli  barchasida  ―ma`naviyat‖  semasi  borligi  aniqlandi. 

―Ma`naviyat‖ semasi tatbiqi til taraqqiyotida komil inson, ma`naviyatli insonni  

tarbiyalashda,  idiografik  lug`atlar  tuzishda,  semasiologiya  fanini  o`qitish 

jarayonida,  kelgusida  amalga  oshiriladigan  semantik  tadqiqotlar  uchun 

qo`llanma vazifasini bajarishdek, yuksak ma`suliyatni ado etadi. 

 

 

 

 

 

 

 

---

92