O‘zbek tilida “Ma’naviyat” semali leksik birliklarning semantik tahlili



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/72
Sana08.08.2021
Hajmi0,8 Mb.
#141911
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   72
Bog'liq
ozbek tilida manaviyat semali leksik birliklarning semantik tahlili

Mahalla  giperonimi:  obod  mahalla,  oqsoqol,  mahalla  fahriylari,  ibratli 

oila, qo‗shni, qo‗ni-qo‗shnichilik, guzar, choyxona.  




82 

 

Oila  giperonimi:  mehr,  ota,  ona,  farzand,  buvi,  bobo,  tarbiya,  aka,  uka, 

qiz, singil, jigarchilik, qon-qarindoshlik, nabira, to‗y, kelin, kuyov, ota tarbiyasi, 

oila totuvligi, qarindoshlik rishtasi, alla kabi giponimlarga ega. 



4.  Partonimik munosabatlar 

 

Partonimiya  til  birliklari  o‗rtasidagi  butun  va  qism  munosabatidir.  Butun 



qismlarning birligidan tashkil topadi. Qism esa butunning tarkibiy qismi, tashkil 

etuvchi elementdir. Obyektiv olam yaxlit butunlik(sistema) tabiatiga ega bo‗lib, 

u bosqichma-bosqich qismlarga ajraladi. Butun olam galaktikadan to elementar 

zarralargacha butun-qism munosabatida bo‗ladi. Olamning aksi bo‗lgan bu tilda 

ham  butun-qism  munosabatlari  muhim  ahamiyat  kasb  etadi,  tilning  qismlardan 

iborat  pog‗onali  tuzilishga  ega  butunlik  ekanligini  ko‗rsatadi:  matn-gap,  gap-

so‗z birikmasi, so‗z birikmasi-so‗z, so‗z-morfema, morfema-fonema. 

Har  bir  tilda  butun-bo‗lak  munosabatini  ifodalashga  xoslangan  muayyan 

leksemalar  guruhi  bo‗ladi.  Eng  avvalo,  partomiya,  ya‘ni  xolo-meronimiyani 

giponimiyadan  farqlash  kerak.

1

    Giponimiyada  maydonning  bir  a‘zosa 



boshqalariga  nisbatan  qarama-qarshi  qo‗yilib,  ular  o‗rtasidagi  ma‘no 

munosabatlari  aniqlansa,  partonimiyada  alohida  olingan  a‘zoning  uni  tashkil 

qilayotgan ichki azolari bilan munosabati masalasi o‗rtaga tashlanadi.    

―Ma‘naviyat‖  semali  leksik  birliklar  o‗rtasida  ham  quyidagicha 

partonimik munosabatlar kuzatiladi:  

Koinot-dunyo,  dunyo-mintaqa,  mintaqa-davlat,  davlat-jamiyat,    jamiyat-

mahalla, mahalla-oila, oila-inson. 

Dunyo  ma‘naviyati-sharq  ma‘naviyati;  sharq  ma‘naviyati  -  davlat 

ma‘naviyati;  davlat  ma‘naviyati-jamiyat  ma‘naviyati;  jamiyat  ma‘naviyati-

                                                           

1

 

Sobirov A. O`zbek tilining leksik sathini sistemalar sistemasi tamoyili asosida tadqiq etish. – T., Ma`naviyat. 2004, 141-b.



 


83 

 

mahalla  ma‘naviyati;  mahalla    ma‘naviyati-oila  ma‘naviyati;  oila  ma‘naviyati-



shaxs ma‘naviyati. 

Muassasa-maktab-ustoz-o‗quvchi butun-bo‗lak munosabatiga ega. 




Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   72




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish