Til tarixi ma’ruza matni

O`ZBEK ADABIY TILI TARAQQIYOTIDA SHOIR GADOIYNING TUTGAN 
O`RNI 
XV  asrdagi  o`zbek  she`riyati  namoyandalaridan  biri  shoir  Gadoiydir. 
Navoiy «Majolisun nafois» tazkirasida yozadi: Mavlono Gadoiy - turkigo`ydur, balki 
mashohirindur.  Bobir  mirzo  zamonida  she`ri  shuhrat  tutti.  Tazkiradan  ma`lum 
bo`lishicha,  Gadoiy  806  (1403-1404)  yilda  dunyoga  kelgan.  SHoirning  qaerda  va 
kanday ta`lim olgani, ijod qilgani haqida hech qanday ma`lumot yo`k, 
SHoir  o`z  she`rlarini  sodda  va  ravon  tilda  yozgan.  U  aslo  uslubiy 
jimjimadorlikka intilmagan. Uning she`rlarida yuksak samimiyat va so`z san`atining 
alohida  jozibadorligini  ta`min  etuvchi  musiqiy  ohang  yaqqol  sezilib  turadi.  Gadioiy 
she`rlaridagi  til  soddaligi  va  qofiya  erkinligi  xalq  poetik  me`yorlari  bilan  yaqindan 
aloqadorligi seziladi. 
Gadoiy dostoni tilida quyidagi xususiyatlarni ko`rishimiz mumkin. 
Jo`nalish kelishigi qushimchasi -ga (-gә, -kә) -qa affikslari bilan birga -a 
shaklida xam uchraydi: kimә, jāna, farqina kabi. 
Gadoiy asarlarida bilan ko`makchisining birlә, ilә, bilә, -lә kabi muqobillari 
bor. 
Zamāne subhidam andesha birlә hamnishin boldum.  
Ki, muddatlar aniң-lә bolmish erdim har qayan hamrāh. 

---

 
79 
SHuningdek,   Gadoiy   asarlarida   fors,   arabiy  til   elementlaridan   unumli 
foydalangan: 
Ey g`amzasi fitna, kӛzi fattān, ӛzi āfat, rahm ayla bu jāna,  
Xatm o`ldi sәңә saltanati mulki latāfat, ey shāhi yagāna.  
YOki, 
Vasli nigāru fasli bahāru sharābu nāb, 
Har kimgә dast bersә, zihi, baxti kamyāb.