160
o`zluksiz boshqarib turadi. Radiatsion harorat bu to`siq konstruktsiyalarning ichki
sirtlarini o`rtacha harorati bulib, bu harorat xona o`rtasidagi insonga nisbatan
hisoblanadi. Konvektiv isitish deb xona havo haroratini hamisha radiatsion
haroratdan yuqori, ya`ni t
i
>t
R
tarzda isitish uslubiga aytiladi. Agar t
R
>t
i
tengsizligi
hosil bo`lgan taqdirda ko`p roq nurlanish yordamida isituvchi uskunalar tanlab
olinadi. Chunki nurlanish yordamida tarqaluvchi issiqlikning ta`siri xona ichidagi
havo harorati pasaygan taqdirida ham konvektiv issiqlikka nisbatan insonning sezgi
organlariga yoqimli ta`sir ko`rsatadi.
Konvektiv va nurlanish yordamida xonalarni isitish maxsus texnik uskunalar
yordamida amalga oshiradi.
Isitilishi lozim bo`lgan xonaga maxsus uskunalar orqali issiqlik qabul qilib, olib
borib tarqatish tizimlari i s i t i s h t i z i ml a r i deyiladi.
Yuqorida keltirilgan barcha muhandislik yechimlar binoning issiqlik holatini
talab qilingan darajada saqlashga xizmat qiladi. Shunday qilib, tashqi va ichki sharoit
ta`sirida qabul qilingan muhandislik tizimlarining o`zaro mikroiqlim yaratish uchun
ishlash printsiplarini urganish jarayoni binoning issiqlik holatini urganish deb ataladi.
Yil davomida tashqi to`siq konstruktsiyalarni bino xonalarida talab etilgan
iqlim sharoitini yaratish uchun tashqi muhit ta`siridan himoyasi yetarli emas.
Shu sababli bu sharoit sun`iy ravishda, ya`ni isitish tizimlari yordamida
yaratiladi.
Mikroiqlimga qo`yiladigan asosiy talablardan biri ham bino xonalarida inson
uchun iqlim jihatidan qulay sharoit yaratishdir.
Insonning yashashi va ijtimoiy faoliyati bilan bog`liq bo`lgan barcha turdagi
bino ichida birinchi navbatda talab qilingan darajada mikroiqlim sharoiti yaratilishi
lozim. Bu sharoit inson salomatligi va ishlab chiqarish jarayonlari uchun zarurdir.
Ma`lumki, inson organizmidan tuxtavsiz ajralib chiqqan issiqlik bino ichidagi havoga
- atrof-muhitga tarqaladi. Inson tanasining harorati 36,6
0
S da o`zgarmas bulib, inson
xuddi shu haroratda o`zini fiziologik jihatdan me`yoriy holatda sezib energiya
almashinuvi samarali holda sodir bo`ladi. Bu samarali holatda inson tanasini issiqlik
regulyatsiyasi muvozanatda bulib, inson o`zini yaxshi his qiladi va mehnat qobiliyati
yuqori darajada bo`ladi. Insonning fiziologik holati - ahvoli, tashqi kiyimi, yoshi va
bajarilayotgan ishining og`ir-engilligiga qarab undan atrof-muhitga tarqatayotgan
issiqlik miqdori har xil bo`ladi. Agar inson tinch holatda turgan bo`lsa uning
organizmi 120 Vt issiqlik ishlab chiqarib atrof-muhitga tarqatadi, agar u og`ir ish
bilan mashg`ul bo`lsa 470 Vt, o`ta og`ir ishdagilar esa 1000 Vt gacha issiqlikni
ishlab chiqarib, atrof-muhitga tarqatadi.
Inson tanasidan ajralib chiqayotgan issiqlik miqdoriga qarab bajarilayotgan ishning
qaysi darajada ekanligini shartli ravishda aniqlash mumkin. Inson tomonidan juda
yengil uncha og`ir bulmagan yumushlar bajarilsa uning tanasidan ajralib chiqayotgan
issiqlik miqdorining kattaligi 140 Vt, ish yengil bo`lsa 175 Vt, o`rtacha yengil bo`lsa
290 Vt va og`ir ish bajarilsa 470 Vt gacha miqdorda bo`ladi.
Demak, agar inson tanasidan atrof-muhitga sarf bulayotgan issiqlik miqdori ishlab
chiqarilayotgan issiqlik miqdoriga teng bulmasa, inson tanasida ortiqcha issiqlik
yig`ilishi yoki yetishmasligi mumkin. Shuning uchun inson tanasi ma`lum atrof
muhit
haroratida o`z haroratini issiqlik tengligi holatida ushlab turishga qodir. Agar atrof
muhit keskin sovib yoki isib ketsa inson tanasida issiqlik tengligi muvozanati
161
bo`zilib, inson diskomfort holatga tushadi.
Inson tanasidan ijralib chiqayotgan issiqlik jarayoni nurlanish (xonadagi devorning
ichki yo`zasiga), konvektsiya (xona ichidagi havoga) va bug`lanish bilan nafas
chiqarish jarayoni orqali ruy beradi .
Odatda inson tinch turgan paytda o`zidagi issiqlik miqdorini yarmini nurlanish
orqali, chorak qismini konvektsiya va qolgan turtdan bir qismini bug`lanish orqali
atrof muhitga sarf qiladi. Inson og`ir jismoniy ishlar bilan mashg`ul bo`lgan da
issiqlik miqdorini asosiy qismi bug`lanish orqali tarqaladi.
Inson tanasidan ajralib chiqayotgan issiqlikning jadallashuvi shiddat bilan
ajralib chiqishi xona ichidagi issiqlik sharoitga bog`liq bulib, bu quyidagilardan
iborat: xona ichki havo harorati t
i
, radiatsion harorat t
R
va to`siq konstruktsiyalarni
ichki sirtlarini harorati. Bundan tashqari issiqlik ajratuvchi va issiqlik (yutuvchi)
qabul qiluvchi sirtlarning xonada urnashgan joyiga, havo harakati tezligiga
u
va
havoning nisbiy namligiga bog`liqdir.
Demak komfort muhit yaratish uchun yuqorida keltirilgan mikroiqlim
ko`rsatgichlari shunday darajada bo`lishi lozimki, bunda inson tanasidan ajralib
chiqayotgan issiqlik osoyishta bulib, issiqlik muvozanati ko`zatilishi lozim. Bu muhit
optimal va ruxsat etilgan bo`lishi mumkin. Optimal muhit me`yoriy holatdagi sharoit
bulib, ruxsat etilgan muhit esa o`zgacha meteorologik sharoit bo`ladi, bunda inson
organizmida issiqlik muvozanati o`zgarib, ruxsat etilgan diskomfort holat ko`zatiladi.
Komfort sharoit deb atalgan chegaradagi havoning harorati to`siq
konstruktsiyalarning ichki sirti harorati va havo haroratiga bog`liq.
Agar
havo harorati t
h
va xona
ichidagi sirtlar harorati t
R
bir-biriga teng bo`lsa , xona
harorati ham ularga teng bo`ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
