Ызбекистон Республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

18. 2. Ishonchli tizim yaratishning yo`llari. 
Birinchisi, tizimni tashkil etgan elementlar sifatini oshirish bo`lsa,  ikkinchisi,  
elementlarni zaxiralashdir.  Ikkinchi yo`lga    element sifatini   oshirishning   texnik   
jihatdan   imkoni   bo`lmay   qolganda   yoki keyingi sifat  oshirish iqtisodiy  o`zini 
oqlamaganda o`tiladi.  
Ishonchlilikning  ikkinchi  yo`li  tizimni  ishonchliligi  uning  elementlari 
ishonchliligidan zarur bo`lganda ko`laniladi. Tizimning ishonchliligi zaxiralash  bilan   
amalga   oshiriladi.   Issiqlik   bilan   ta`mynlash   tizimlari uchun dublyor  qo`llaniladi.   
Issiqlik tarmog`ida esa dublyor,  xalqalash  yoki seksiyalash yo`li bilan  ishonchlilik 
oshiriladi.    Issiqlik  bilan  ta`minlash  tizimlari  uzoq  muddat  ishlaydigan  tizimga 
kiradi. 
Issiqlik  bilan  ta`minlash  tizimlari  ta`mirlanadigan  tizimlardir.  Shuning  uchun 
bu  tizim  ta`mirlashga  yaroqli  hisoblanadi.  Tizimga  texnik  hizmat  ko`rsatib  va 
ta`mirlab  tizimdagi  ishlamay  qolgan  elementlarni  ishlatib,  tizim  ishonchliligini 
oshirish  mumkin.  Tizimni  ta`mirlashga  yaroqliligining  asosiy  ko`rsatkichi,  ishdan 
chiqqan  elementini  tiklashga  ketgan  vaqt  -  t    hisoblanadi.  Qayta  tiklashga  ketgan 
vaqt  tizimni  zaxiralashda  muxim  rol    o`ynaydi.  Zaxiralash  asosan  tarmoqning 
jihozlari, quvurning diametriga bog`liq bo`ladi. 
Tizimda  kichik  diametrlardagi  quvurlar  qo`lanilganda  ta`mirlash  uchun 
sarflangan  vaqt  ruxsat  etilgan  tanaffus  vaqtidan  kichik  bo`lishi  mumkin,  bo`nday 
xolarda  tizimni  zaxiralash  shart  emas.  Tizimning  ishonchliligini  aniq  baholash 
imkoniga  ega  bo`lish  uchun  avval  tizim  elementi  yoki  tizimning  ishlamay  qolishi 
tushunchasini yaxshi tushunib olish kerak. Tizim elementi ishlamasligini aniqlashda 

---

 
159 
ist`molchilarga  issiqlik  berilmasligi  davomiyligi  va  bexosdanligini  bilib  olish 
kerak.  Elementning  birdan  ishlamay  qolishi  shundan  iboratki,  bu  vaqtda  shu 
elementni,  shu  zaxoti  o`chirib  qo`yish  kerak.  Asta  sekinlik  bilan  ishlamay  qolishda 
esa avval ta`mirlash ishlarini olib borish va elementni tuzatib uni yana ishlatib yuborish 
mumkin bo`ladi. 
Tizimni  ishonchlilikka  hisob  qilinayotganda  va  zaxira  qilish  darajasini 
aniqlayotganda  faqat  birdan  yuz  beradigan  ishdan  chiqishni  hisobga  olinadi. 
Element  mustaxkamligiga  zarar  yetqazuvchi  ishdan  chiqarishlarga,  elementlarning 
unchalik  mustaxkam  bo`lmagan  bo`laklariga  ortiqcha  kuchlanishlarning  to`g`ri 
kelib qolishlari kiradi. Ishdan  chiqishlar tabiati tekshirilganda ular xaqiqatdan ham 
bexosdan bo`lishi kuzatiladi. Masalan: quvurlar yemirilishi natijasida yuz beradigan 
tizim  elementlarining  birdan  ishdan  chiqishi  va  x.  k.  Issiqlik  bilan  ta`minlash 
tizimlarining vazifasi iste`molchilarga berilayotgan issiqlikni kerakli parametrlarda 
ushlab turishdan iboratdir. Tizimning ishlamay qolishi esa ana shu talabni bajara 
olmaydi.  Bu  esa  o`z  o`rnida  kishilarning  mehnat  ko`rsatish  va  yaxshi  yashashi 
uchun xalaqit beradi. Bundan ko`rinib turibdiki tizimni ishlamay qolishi yo`l qo`yib 
bo`lmaydigan  xatodir.  Shuning  uchun  iloji  boricha  tizimni  ishonchli  ishlashiga 
erishilishi kerak.