Ызбекистон Республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

17-Ma`ruza 
Mavzu: Issiqlik bilan ta`minlashda ishlatiladigan energiya va issiqlik 
manbaalarining turlari 
Reja: 
17.1. Issiqlik ta`minoti yoqilg`i turlari va ularning zaxiralari. 
17.2. Yoqilg`i energiyasidan foydalanish istiqbollari. 
17. 3.Issiqlik bilan ta`minlapshing energetik asoslari. RQ ning jihozlari. 
17.1. Issiqlik ta`minoti yoqilg`i turlari va ularning zaxiralari. 
 
Issiqlik manbaalari deb: tabiiy va sun`iy energiya turlarini iste`molchilarga 
kerakli parametrlarda issiqlik energiyasiga aylantirib beruvchi jihozlar va qurilmalar 
yig`indisiga  aytiladi.  Dunyodagi  tabiiy  energiyalarning  turlari,  milliard  tonna 
shartli yoqilg`i zaxirasi quyidagicha: 
organik (qazib olinadigan) yoqilg`i        24,7*10
3 
 
mlrd tn 
yadro yoqilg`isi (uran va toriy)              231*10
3 
 
mlrd tn 
termoyadro yoqilg`isi (deyteriy)              56,1*10
9 
 
mlrd tn 
geotermal energiya                                    500              mlrd tn 
Quyoshning nurli energiyasi (bir yilda)   247*10
3 
mlrd tn 
daryolarning suv energiyasi (bir yilda)      3,35   
mlrd tn 
toshqinlar    va   ularning   qaytishi   energiyasi  2,31 mlrd tn  
(bir yildi) shamol energiyasi  (bir yilda) 
7,92             mlrd tn 
Yaqin  kelajakda  issiqlik  ta`minoti  uchun  ishlatishga  eng  qulay  energiya 
amaliyotda  organik  va  yadro  yoqilg`ilari,  geotermal  va  quyosh  energiyasi  bo`lib 
qoladi. 
Issiqlik  ta`minoti  uchun  ishlatadigan  sun`iy  yoqilg`ilar,  ishlab  chiqarishning 
ikkilamchi energiyalari va elektr energiyasi hisoblanadi. 
Hozirgi vaqtda butun dunyoda va  O`zbekistonda suyuq, qattiq va gazsimon 
yoqilg`ilarga ishlaydigan issiqlik manbaalari ishlatilmoqda. Asosiy issiqlik manbai 
sifatida bir vaqtda elektr va issiqlik energiyalari ishlab chiqaruvchi IEM va faqat 
issiqlik energiyasi ishlab chiqaruvchi rayon qozonxonalari ishlatilmoqda. 
IEM da aralash, elektr va issiqlik energiyasi ishlab chiqarishda,  alohida elektr 
va  issiqlik  energiyasi  (RQ  da)  ishlab  chiqarishga  sarflangan  yoqilg`idan  kam 
yoqilg`i sarflanadi. Lekin IEM ni  texnik-iqtisodiy hisobdan keyin issiqlik yuklamasi 
yuqori  talab  etilganda  (  500  -  800  KVt)  ishlatish,  RQ  sini  esa  undan  quyi 
bo`lgan issiqlik yuklamasi talab etilganda qo`llash maqsadga muvofiq. 
Elektr  energiyasini  ishlab  chiqarish  jarayonida  ishlatiladigan  ishchi  jism  turiga 
qarab: bug`   turbinali,  gaz turbinali va bug`-gazli IEM ga bo`linadi.  Iqtisodiy va 
texnik ko`rsatgichlari yuqori bo`lganligi tufayli hozirgi vaqtda bug` turbinali IEM lari 
keng qo`llanilmoqda.