Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti filologiya fakulteti

52 

 

ma’noli  soʻzlar  mavjud  boʻladi.    Tildagi  soʻzlar  dastlab  bir  ma’noli  boʻladi, 

keyinchalik  tilning  taraqqiyoti  davomida  koʻp  ma’nolilik  kasb  etadi.  Demak, 

bundan  shunday  xulosaga  kelinadiki,  leksik  ma’no  taraqqiyotida  uning  ma’no 

hajmida ham, miqdorida ham koʻplab oʻzgarishlar uchraydi.  

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

53 

 

Xulosa  

Soʻz  Olloh  yaratgan  barcha  mavjudotlar  ichida  faqat  insongagina  berilgan 

noyob  tuhfa,  odamlarning  bir-birlari  bilan  muloqot  qiluvchi,  his-tuygʻulari  va 

kechinmalarini 

yetkazuvchi 

qudratli 

quroldir. 

Biz 

salbiy 

yoki  ijobiy 

tuygʻularimizni  ham  soʻzlarimiz  orqali  ifoda  etamiz.  Hayajon  va  haroratimizni, 

qahr-gʻazabimizni ham soʻzlar vositasida namoyon etamiz.  

Tilimizdagi  har  bir  soʻz  oʻz  ma’nosidan  tashqari,  matnda  boshqa  koʻchma 

ma’nolarda  ham  qoʻllanadi.  Biz  buni  yuqoridagi  tahlillar  chogʻida  ham  koʻrib 

oʻtdik.  

Tilshunoslikning leksika sohasini  oʻrganuvchi boʻlimi – leksikologiya boʻlib, 

tilning leksik sistemadagi eng kichik birligi – soʻz hisoblanadi.  Oʻz navbatida soʻz 

leksikologiyaning  eng  faol  qismi  hisoblanadi.  Shuningdek,  tilning  leksik  qatlami 

boshqa  sohalarga  nisbatan  tez  rivojlanadi.  Kundalik  turmushimizdagi  ijtimoiy-

iqtisodiy, siyosiy oʻzgarishlar tilning leksik qatlamiga tez ta’sir oʻtkazadi.Madaniy 

aloqalar  natijasida  ham  tilning  lugʻat  tarkibida  anchayin  oʻzgarishlar  kuzatiladi. 

Masalan.  ―Hozirgi  kunda  oziq-ovqat  mahsuloti  sifatida  keng  ishlatayotgan 

makaron  va  vermishel  soʻzlarining  tilda  paydo  boʻlishi  quyidagi  voqea  bilan 

bogʻliqdir.  Oʻtmishda  Sharqqa  sayohat  qilgan  venetsiyalik  Marko  Polo  Sharq 

xalqlarining  urf-odatlari,  rasm-rusmlari  bilan  qiziqib  qoladi.  Unga  xamirdan 

tayyorlangan  lagʻmon  juda  yoqib qoladi. U  tayyor  lagʻmon  xamirining  oʻrtasidan 

ingichka  sim  oʻtkazib  quritadi  va  uni  oʻz  yurtiga  olib  ketadi.  Venetsiyaga  kelib 

quruq xamirni pishiradi va yuziga qayla qoʻyib dasturxonga tortganda, bir kardinal 

shodligidan  ―O,  makaroni‖  deb  xitob  qiladi.  (ma’nosi:  ―hoy-hoy,  ajoyib  ovqat‖) 

Shu-shu  oʻrtasi  teshik  uzunchoq  xamir  mahsulotni  ishlab  chiqarish  Italiyada  urf 

boʻlgan ekan. Marko Polo esa lagʻmonni ―xamir chuvalchang‖ deb tarjima qiladi. 

Bu  italyan  tilida  ―vermichchelli‖  (vermishel)  degan  ma’noni  anglatadi.‖

62

Shu 

tariqa  tilda  makaron  va  vermishel  soʻzlari  paydo  boʻlgan  ekan.Koʻrib 

                                                           

62

РаҳмоновМ. Сўзлароламигасаёҳат. Т.,2011,59-б 

 

---