Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti filologiya fakulteti

49 

 

*  Gaz  –  eskirgan  ma’nosida.  1.  Metrik  sistema  qabul  qilinganga  qadar 

ishlatilgan, 0.71 metrga teng uzunlik oʻlchovi; arshin. Nurioy, oyingizdan toʻrt gaz 

chit olib berasiz, albatta. Oybek, Qutlugʻ qon. Ish talab qilsak .. yuz nari sakraysiz. 

Oybek, O. v. shabadalar.  

2. Shu uzunlikdagi oʻlchov asbobi. Boʻkma gaz. 

^Oʻz  gazi  bilan  oʻlchamoq,  biror  ish,  hodisa  haqida  oʻzicha,  oʻz  shaxsiy 

nuqtayi  nazaridan  qarab  mulohaza  yuritmoq,  bir  tomonlama  hukm  chiqarmoq. 

Hamma  narsani  oʻz  gazi  bilan  oʻlchaydigan  Abdurahim,  oʻzi  yolgʻonchi  boʻlgani 

uchun, hech kimning gapiga ishonmaydi, ―Mushtum‖, 1961, 3-son.  

3.  Gaz  –  zarralari  oʻzaro  kuchsiz  bogʻlangan,  shu  sababli  oʻzi  ishgʻol  etgan 

boʻshliqni bir tekis toʻldirib turadigan yengil modda. Zaharli gaz. Boʻgʻuvchi 

gaz.  Gaz  baloni.  Kechagi  borjom  ogʻzi  ochiq  qolibdi, gazi  chiqqandan  keyin 

bir pulga qimmat. A. Qahhor. Sanʻatkor.  

4.  Gaz – yupqa, shaffof, ipak gazlama; harir. Bir koʻylaklik gaz. Gaz roʻmol.  

5.  Gaz  –  yulgʻun.  Kamonning  patsiz  oʻqi  ma’nosi  esa  eskirgan  variant 

hisoblanadi. 

Tilda  ishlatiladigan  soʻzlarning  qanday  ma’no  ifodalashi  haqida  koʻp  hollarda 

oʻylab ham koʻrmaymiz hatto. Ammo tilning izohli lugʻatiga bir nazar tashlasak, 

juda  koʻp  soʻzlarimizning  leksik  ma’nosi  haqida  ma’lumotga  ega  boʻlamiz.  Biz 

yuqorida mana shunday soʻzlarning ayriminigina keltirib oʻtdik, xolos.  

Tilimizda iste’molda boʻlgan juda  koʻp soʻzlar bor, lekin biz har doim ham 

ularning  qanday  ma’no  anglatishini  bilavernaymiz.  Bu  borada  Mahfuzullo 

Rahmonovning  ―Soʻzlar  olamiga  sayohat‖  kitobida  juda  qiziqarli  ma’lumotlarni 

uchratishimiz  mumkin.  Unda  joy  nomlari,  ya’ni  toponimlar  haqida  ham  ajoyib 

faktlar keltiriladi. Unda aytilishicha, Yevropa soʻzining paydo boʻlishi osiyoliklar 

bilan  bogʻliqdir.  Bu  soʻzni  birinchi  boʻlib  finikiyaliklar  qoʻllagan.  U  semit  tilida 

―qorongʻI  gʻarb‖  degan  ma’noni  anglatadi.  Kichik  osiyoliklar  boshqa 

mamlakatlarni kechqurun, qorongʻi mamlakat deb tushunganlar.  

---