Namangan muhandislik-pedagogika instituti

Kovalent  bog’lanish.  Ko’pgina  noorganik  va  organik  moddalarning  tuzilishini  1916  yilda  Lyuis  tomonidan 

yaratilgan  kovalent  bog’lanish  nazariyasi  orqaligina  izohlash  mumkin  bo’ladi.  Kovalent  bog’lanish  nazariyasi  asosida 

«sirtqi qavati sakkiz  (yoki ikki) elektrondan iborat  atom barqaror» degan tushuncha  yotadi.  Bu bog’lanishda barqaror 

konfiguratsiya bir atomdan ikkinchi atomga elektron kuchishi natijasida emas, balki ikki atom orasida bir yoki bir nechta 

umumiy elektron juftlar hosil bo’lishidan kelib chiqadi. Elektron juftlar hosil bo’lishida ikkala atom ham ishtirok qiladi. 

Shuning uchun har bir atom umumiy juft uchun o’zidan albatta elektron beradi. Kovalent bog’lanish hosil bo’lishini bir 

necha misollarda kuzatish mumkin. Har birida bittadan elektron bo’lgan ikki vodorod atomlari o’zaro yaqinlashganida 

vodorod molekulasini (H) hosil qiladi. Bu jarayon quyidagicha ifoda qilinadi: 

 

H



    +    H



   



    H:H 

 

 

Har  qaysi  atomning  umumiy  juft  uchun  beradigan  elektronlari  sxemada  nuqta  bilan  tasvirlangan.  Vodorod 

molekulasida bir juft elektron ikki yadro orasida aylanish bilan barqaror konfiguratsiyani hosil qiladi. 

Ftor atomida oktet, yani sakkiz elektronli qavat hosil bo’lishida ftorning bir atomi uning ikkinchi atomi bilan 

birikkanida kovalent bog’lanish hosil bo’lishini quyidagicha ifodalash mumkin: 

 

 

.. 

 

 

 

.. 

 

 

 

.. 

 

.. 

 

 

:  F 



 

+ 



  F 

: 

——>  

:  F 

:  F 

: 

 

 

.. 

 

 

 

.. 

 

 

 

.. 

 

.. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Azot atomida oktet hosil bo’lishi uchun uch elektron yetishmaydi. Ikki atom azotdan azot molekulasining hosil 

bo’lishini quyidagicha yozish mumkin: