Namangan muhandislik-pedagogika instituti

Davriy qonun va davriy sistemaning ahamiyati. D.I.Mendeleev davriy qonuni hozirgi zamon kimyosiga asos 

soldi,  uni  yagona  butun  fanga  aylantirdi.  Akademik  N.G.Zelinskiy  aytganidek,  davriy  qonun  —  «koinotdagi  barcha 

atomlar  o’zaro  bog’liqligini  kashf  etilishi»  bo’ldi.  Kimyo  bayoniy  fandan  amaliy  fanga  aylandi.  Davriy  qonun  kashf 

etilishi bilan kimyoda ilmiy bashorat qilish mumkin bo’ldi. 

 

Davriy  sistema kashf qilingandan keyingi yillarda bir necha elementlar kimyogarlar tomonidan topildi. Topil-

gan elementlarning xossalarini o’rganishda davriy jadval asos sifatida xizmat qildi va xizmat qilib kelmoqda. 

 

Nazorat uchun savol va mashqlar. 

 

1.  I-guruhda yuqoridan pastga tomon elementlarning xossalari qanday o’zgaradi? I-davrdachi? 

2.  Na

+

 ionining elektron tuzilishi Na atomi elektron tuzilishidan nimasi bilan farq qiladi? 

3.  Atomining 3d pog’onachasida 2 ta elektron bo’lgan elementning elektron formulasini yozing. 

4.  D.I.Mendeleev qaysi elementlarni xossalari haqida oldindan bashorat qilgan? 

 

Mavzuga oid tayanch iboralar. 

 

1.  Elementlar davriyligi 

9.  Davriy sistema 

2.  Berselius klassifikatsiyasi 

10.  Davr 

3.  Lavuaze klassifikatsiyasi 

11.  Katta va kichik davrlar 

4.  Triadalar qonuni 

12.  Guruh 

5.  Spiralsimon klassifikatsiya 

13.  Asosiy va qo’shimcha guruhchalar 

6.  Oktav qonuni 

14.  Elementlar o’xshashligi 

7.  Atom hajmlari grafigi 

15.  Davriy qonunning ahamiyati 

8.  Davriy qonun 

   

 

Foydalanilgan adabiyotlar: 

 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   24    

1.  Глинка Н.Л. Общая химия. – Л.: Химия, 1982. – С.47-54. 

2.  Rasulov K., Yo’ldoshev O., Qorabolaev B. Umumiy va  noorganik kimyo. – T.: O’qituvchi, 1996. 35-42 betlar. 

3.  Parpiev N.A., Rahimov X.R., Muftaxov A.G. Anorganik kimyo. Nazariy  asoslari. - T.:O’zbekiston, 2000. –5-9 

b. 

4.  Axmerov Q, Jalilov A, Sayfutdinov R. Umumiy va anorganik kimyo. - T.:O’zbekiston, 2003. 

5.  Tretyakov Yu.D. va b. Ximiya va hozirgi zamon. – T.: O’qituvchi, 1990. 9-10 betlar. 

6.  Рэмсден  Э.Н.  Начало  современной  химии.  –  Л.:  Химия,  1989.  –  784  с.  –  Пер.  изд.:  Великобритания, 

1985. 

7.  Химия:  Справ.  изд./  В.Шретер,  К.-Х.Лаутеншлегер,  Х.Бибрак  и  др.:  Пер.  с  нем.  –  М.:  Химия,  1989.  – 

648 с. 

8.  Спицын В.И., Мартыненко Л.И. Неорганическая химия. Ч.1: Учебник. – М.: Изд-во МГУ, 1991. – 480 с. 

9.  Shamshidinov  I.,  Mo’minova  B.,  Abdullaev  M.  «Umumiy  va  noorganik  kimyo»  fanidan  ma’ruzalar  matni.  – 

Namangan, 1999 y. 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   25