Namangan muhandislik-pedagogika instituti

sasiga teng bo’ladi. 

1789  yilda  Lomonosov  ishidan  bexabar  holatda,  fransuz  kimyogari  A.L.Lavuaze  ham  moddalar  massalari 

saqlanish qonunini e’lon qildi: 

Kimyoviy reaksiya paytida faqatgina reaksiyada ishtirok etayotgan moddalar massalarigina o’zgarmay kol-

masdan, ular tarkibiga kiruvchi elementlar massalari ham o’zgarmasdan qoladi. 

1905 yilda Albert Eynshteyn (nemis olimi) jism massasi (m) bilan uning energiyasi (E) orasidagi bog’lanishni 

ko’rsatish, moddalar massasining saqlanish qonuniga faqat oddiy kimyoviy jarayonlar bo’ysunishini, yadroviy reaksiya-

lar esa bunday qonuniyatdan chetlanishini ko’rsatdi. Ya’ni: 



E = 



m •

 

c

2

 

 

 bu yerda:  



E - energiya o’zgarishi; 



m - massa o’zgarishi; 

c - yorug’lik tezligi (vaakumda 300 000 km



sek ga teng).  

Energiya  o’zgarishi  kichik  qiymatli  bo’lganda  massa  uzgarishi  nolga  yaqinlashadi,  ya’ni o’zgarmaydi.  Yadro 

reaksiyalarida  esa  energiya  o’zgarishi  juda  yuqori  qiymatli  bo’lganligi  uchun  massa  o’zgarishi  sezilarli  o’zgarishini 

ko’rish mumkin. 

Eynshteynning  bu  tenglamasi  makro  jismlar  uchun  ham,  mikrozarrachalar  (masalan,  elektronlar,  protonlar) 

uchun ham taalluqlidir.