Namangan muhandislik-pedagogika instituti


-ma’ruza  ATOM-MOLEKULYAR TA’LIMOT. KIMYONING ASOSIY STEXIOMETRIK



Download 1,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/89
Sana05.08.2021
Hajmi1,09 Mb.
#138832
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   89
Bog'liq
umumiy va noorganik kimyo (1)

2-ma’ruza 

ATOM-MOLEKULYAR TA’LIMOT. KIMYONING ASOSIY STEXIOMETRIK 

QONUNLARI 

 

Reja: 



 

 1. Atom-molekulyar ta’limot. 

 2. Moddalar massasining saqlanish qonuni. 

 3. Tarkibning doimiylik qonuni. 

 4. Karrali nisbatlar qonuni. 

 5. Ekvivalentlar qonuni. 

 6. Hajmiy nisbatlar qonuni. 

 7. Avogadro qonuni. 

 

Muammoli savollar: 



1.  Qaysi qonun  bir-birini to’ldiradi, ya’ni  biri ikkinchisini mohiyatini ochib beradi? 

2.  Tabiatda «ideal gaz» yo’q. Lekin fanga bu tushunchani kiritilishiga sabab nima? 

 

Atom-molekulyar  ta’limot.  Moddalarning  nihoyatda  mayda  zarrachalar  atomlardan  tuzilganligi  haqidagi 

tasavvurlar  qadimgi  Gresiyada  vujudga  kelgan.  Eramizdan  avvalgi  V  asrda  Demokrit  moddaning  eng  mayda 

bo’linmaydigan zarrachasini atom deb atadi. Lekin atomning qanday zarracha ekani va uning xossasi to’g’risidagi tasav-

vurlar  XVI  asrning  boshlaridan  o’rganila  boshlandi.  Fransuz  olimi  P.Gassendi  tarixda  unutilib  yuborilgan  atom 

tushunchasini  fanga  yana  kiritdi.  P.Gassendi  moddalar  atomlardan  tuzilgan  va  atomlarning  xillari  ko’p  emas,  degan 

fikrni  maydonga  tashladi.  Lekin  bu  fikrni  o’zi  bilan  moddalar  asosini  tashkil  qiluvchi  zarrachalar  to’g’risidagi  tasav-

vurlarni to’la tushuntirib berib bo’lmaydi. 

Ilmiy  asoslangan  atom-molekulyar  ta’limot  XVIII  -  XIX  asrlardagina  yaratildi.  Bu  ta’limotni  1741  yilda 

M.V.Lomonosov yaratdi va uning mazmunini «Matematik kimyo elementlari» asarida bayon etdi. 

Atom-molekulyar ta’limotning mohiyati quyidagilardan iborat: 

1)  barcha  moddalar  «korpuskula»  lardan  iborat  bo’lib,  ular  bir-biridan  oraliq  fazo  bilan  ajralgandir  (Lomono-

sovning «korpuskula» termini hozirgi «molekula» ma’nosiga ega); 

2)  «korpuskula»lar to’xtovsiz harakatda bo’ladi. 

3)  «korpuskula»lar  «element»lardan  tashkil  topgan  (Lomonosovning  «element»  tushunchasi  hozirgi  «atom» 

ma’nosiga ega). «Element»lar ham to’xtovsiz harakatda bo’ladi; 

4)  «element»lar aniq massa va o’lchamga ega; 

5)  oddiy  moddalarning  «korpuskula»lari  bir  xil  «element»lardan,  murakkab  modddalarning  «korpuskula»lari  esa 

turli «element» lardan tashkil topgan bo’ldi. 

Materiyaning tuzilishi, moddalarning xossalari va    kimyoviy o’zgarishlarining tabiati haqidagi hozirgi zamon 

tasavvurlari  atom-molekulyar  ta’limot  asosida  moddalarning  diskretligi  prinsipi  yotadi,  ya’ni  moddalar  yaxlit 

bo’lmasdan,  balki  mayda  zarrachalardan  tarkib  topgan.  Moddalar  doimo  harakatda  bo’ladi:  jism  harorati  qanchalik 

yuqori bo’lsa, harakat ham shunchalik intensiv bo’ladi. 

Ingliz olimi J.Dalton kimyo va fizika sohasida yig’ilgan tekshirish natijalariga asoslanib, 1808 yilda atomistik 

ta’limotni  yaratdi.  U  atomistikaga  asoslanib,  karrali  nisbatlar  qonunini  kashf  etdi.  Atomistik  ta’limot  mohiyati 

quyidagicha:  



a)  moddalar  nihoyatda  mayda  zarrachalar  —  atomlardan  tuzilgan,  atom  yanada  kichikroq  zarrachalarga 


Download 1,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish