0 4zbekiston Respublikasi ijtimoiy rivojlanishi
(2011 yil.)
M a’muriy-
hududiy birliklar
1 kishiga
to‘g‘ri
keladigan
uy-joy,
kv.m
H ar 10 ming
kishiga to‘g‘ri
keladigan am-
bulatoriya-
poliklinika
muassasalari
Ichimlik suvi
bilan
ta’minlangan
lik darajsi,
%da
Tabiiy gaz
bilan
ta’minlan
ganlik
darajasi,
%da
Qoraqalpog‘iston
Respublikasi
15,2
138,8
68,6
95,1
Andijon
10,0
146,4
88,8
74,5
Buxoro
14,3
177,0
84,5
98,6
Jizzax
13,6
142,7
75,4
73,1
Qashqadaryo
13,2
100,5
82,2
70,5
Navoiy
20,5
149,0
79,0
80,1
Namangan
14,1
120,6
76,6
84,3
Samarqand
14,3
114,8
84,5
84,1
Surxondaryo
13,5
93,6
80,1
60,3
Sirdaryo
16,5
209,5
78,0
90,8
Toshkent
14,2
186,5
91,7
82,7
Farg'ona
14,4
143,6
85,4
81,1
Xorazm
24,2
131,5
63,3
94,9
Toshkeni sh
18,7
131,2
99,8
97,4
J a d v a l 0 ‘zb ekisto n R esp u b lika si D a vla t sta tistika q o ‘m ita si m a 'lu m o tla ri
a sosida tuzilgan
Q uvur transp orti asosan neft va tabiiy gaz m ahsulotini
tashishga xizm at qilib, u M D H m am lakatlarining m arkaziy
quvur tizim iga bog‘langan. R espublika quvur tran spo rti orqali
Rossiya, Q ozog‘iston, Q irg‘iziston, Tojikiston, Afg‘o n isto n va
X itoy
davlatlari
bilan
bog‘lanadi.
T u rk m an isto nd an
0 ‘zbekiston hududi orqali X itoyga o ‘tadigan gaz quvurining
tortilishi
0 ‘zbekistonning
tran zit
im koniyatining
yanada
kengayishiga olib keldi. H o zird a quvur transporti orqali
Q ozog‘istonning jan u b iy viloyatlari, Q irg‘iziston, Tojikisiton
va Afg‘o n isto n 0 ‘zbekiston tabiiy gazi bilan ta ’m inlanadi.
F arg ‘o n a vodiysi va jan u b iy h u d u d lar aholisini tabiiy gaz va
elektr energiyasi bilan ta ’m inlash m aqsadida «Yangi A ngren-
i6 i
0 ‘zbekiston» L E P -5 0 0 elektr uzatish liniyasi, Q am ch iq dovoni
orqali o ‘tad ig an 165 kilom etrlik «O hangaron-P ungon» m agist
ral gaz quvuri, « G ‘uzor-S urxon»yuqori voltli elektr uzatish
liniyasini qurish b o byicha strategik investitsiya loyihalarini
am alga oshirish natijasida, m am lakatda yagona elektr va gaz
tarm o g ‘i tizim lari tashkil etildi.
Ishlab chiqarish infrastrukturasiga yana in sho ot va quril-
m alar, kom m unikatsiya va tarm o qlar, ju m lad an , elektr uzatish
y o ‘llari, taqsim lash tarm oqlari, suv, gaz, n ett ottkazgichlari
issiqlik trassalari, telefon tarm oqlari va b oshqalar kiradi.
A holining tabiiy gaz bilan ta ’m inlanishi 1990-yilda 44,6
foizdan 2010-yilda 83,7 foizga k o ‘paydi. S h u n d an qishloq
joylarda bu k o ‘rsatkich m os ravishda 19,3 foizdan 77,7 foizga
o ‘zgardi. Respublika b o ‘y ich a aholini ichim lik suvi bilan
t a ’m inlash 1990-yilda 64 foizni tashkil etg an b o ‘lsa, 2010-
yilda 82,6 foizga k o ‘tarildi, qishloq joylarda esa bu raq am 55
foizdan
75,8
foizga
yetdi
(1-jadvalga).
B ular barchasi
m am lakatda D avlat dasturi doirasida m agistral gaz va suv
quvurlarini qurilganligi bilan ch am barchas b o g liq . R espub
likada elektr va gaz t a ’m inoti, aholi punktlarining sanitariya
ahvolini yaxshilash b o ‘yicha yangi ko m m u nal infrastruktura
tarm o qlari va obyektlari qurilm oqda, m odernizatsiya ham da
rekonstruksiya qilinm oqda.
Ijtim oiy infrastrukturaga uy-joy k om m un al x o ‘jaligi,
savdo, um u m iy ovqatlanish, sogttiqni saqlash, m aorif, m aishiy
xizm at va boshqalar kiradi. Bu xizm atlar in sonlarni m a ’naviy
boy va jism oniy sog‘lom kishilar qilib tarbiyalashda m u h im
aham iyat kasb etadi. C hu nk i. aholi tu rm u sh farovonligi sanoat
va
qishloq xo‘jaligi bilan em as,
balki
ijtim oiy sohani
rivojlanganligi.
uy-joy
bilan
t a ’m inlanganligi,
xizm at
k o brsatishning tashkil etilganligi bilan belgilanadi. Ijtim oiy
infrastruktura tarm oqlarining o ‘sib borishi, m intaqa, hu du d
taraqqiyotining
m u him
k o ‘rsatkichi,
aholining
turm u sh
sharoiti, kayfiyati, saviyasidan dalolat beradi.
Aholiga xizm at k o ‘rsatish sohasi ijtim oiy infrasturuk-
turaning eng m uh im b o ‘g‘in i hisoblanadi. Respublika b o 'y ich a
52,4
foiz
aholi
aynan
shu
so h ada
band.
Ijtim oiy
infrasturuktura faoliyatining sam aradorligi aholining uy-joy
162
bilan ta ’m inlanishi va qurilishi b ilan cham barchas b o g ‘liq.
Q ishloq taraqqiyoti va farovonligi davlat D asturi doirasida
2009-yildan qishloq joylarda qulay va barcha kom m unal
xizm at sharoitlariga ega b o ‘lgan yakka tartibdagi tu ra r joy
massivlari kom pleks qurila boshlandi. Yakka tartibd a qurila-
yotgan uy-joylar loyihalarining qulaylik n u q tai-n azarid an
bo sh q atd an к о ‘rib chiqib, ajratilgan yer uchastkalari hajm ini
to ‘rt sotix o ‘rniga olti sotix qilib belgilandi. N atijada, 2010-
yilda respublikadagi 159 ta qishloq tu m an id a zam onaviy 6
m ing 800 ta uy-joy barpo etildi va aholiga topshirildi. M azkur
ishlar sam arasi, aholi tu rm u sh sharoitining yaxshilanishi, uy-
jo y bilan ta ’m inlanish darajasining ortishiga olib kelm oqda.
Jum ladan, 1990-yilda aholining uy-joy b ilan ta ’m inlanish
darajasi bir kishiga 12,1 m e tr kv b o ‘lgan b o ‘lsa, 2010-yilda bu
k o ‘rsatkich 15,2 m e tr kvni tashkil etdi. Q ‘z navbatida, 77,4
foizga
yaqin
oilalar
alohida
uylarda
va
kottejlarda
yashashm oqda.
T a ’lim tizim i ijtim oiy infrastrukturaning m uh im b o ‘g‘in-
larid an biri b o ‘lib, 2005-2010-yillar davom ida 7 m ing 800 d an
ortiq u m u m ta ’lim m uassasasi, qariyib 1 m ing 500 ta kasb-
h u n a r kolleji va akadem ik litsey barpo etildi va rekonstruksiya
qilindi. F aqat 2010-yilda m aktablar, kasb -h u n ar kollejlari va
litseylarda 2 m ing 300 ta d an ziyod kom pyuter texnikasi va
m ultim edia
uskunasi
o ‘m atildi.
Shuningdek,
respublika
b o ‘yicha 72 ta sport inshooti, 27 ta suzish havzasi foydala
nishga topshirildi. u m um iy qiym ati 3 m illion A Q SH dollariga
teng sport inventarlari va uskunalari joylarga yetkazib berildi.
B ular barchasi. о ‘sib kelayotgan yosh avlodni h ar to m o n lam a
yetuk, sog‘lo m qilib tarbiyalashga qaratilgan « 0 ‘zbekiston
R espublikasining «K adrlar tayyorlash milliy dasturi to ‘g ‘risida»
h am da «Ta’lim to ‘g‘risida» gi Q onunlari, V azirlar M ahk am a-
sining « 0 ‘zbckiston Respublikasida um u m iy o ‘rta t a ’lim ni
tashkil qilish to ‘g‘risida», « 0 ‘zbekiston R espublikasida o ‘rta
maxsus ta ’lim ni tashkil etish chora-tadb irlari to ‘g‘risida»,
«2004-2009 yillarda m aktab ta 'lim in i rivojlantirishning davlat
um um illiy dasturi to ‘g‘risida»gi va boshqa qarorlarining
am alga oshirilishi natijasidir.
M azkur qarorlarga b in oan
respublikada u m um iy t a ’lim olish m ud dati 1990-yilda 13,7
163
yildan 2010-yilda 15,6 yilga uzaytirildi. 1-9 sinllardagi o ‘quv-
chilar m iqdori 1990-yilda 4053,0 m in gtan i tashkil etgan
b o ‘lsa, 2010-yilda 4676,1 m ingtaga etdi. B itta o ‘qituvchiga
t o ‘g ‘ri keladigan o ‘quvchilar m iqdori ushbu davrda 13 tadan
11 taga o ‘zgardi. 0 ‘quvchilam i m aktab ta ’lim i b ilan qam rab
olish darajasi m am lakat b o ‘yicha 99,3 foizga tengdir.
0 ‘rta u m u m ta ’lim m aktablarida o ‘z o n a tilim izdan
tashqari y an a 7 ta tild a dars beriladi. M asalan, 806 ta m aktab-
d a m s tili, 394 ta m aktabda q oraqalpoq tili, 483 m aktabda
qozo q tili, 238 ta m ak tabd a tojik tili, 61 ta m aktabda qirg‘iz,
46 ta m aktabda tu rk m an tilida dars beriladi. D avlat um um illiy
dasturi
doirasida
respublikada
aksariyat
m aktablar
rekonstm ksiya qilindi,
yangi jih o zlar b ilan t a ’m inlandi.
Y angidan-yangi k asb -h u n ar kollejlari barpo etildi. H ozirda
m am lakat b o ‘yicha 1539 ta k asb -h u n ar kollejlari va akadem ik
litseylarda 1623,1 m ingta (2010 y) yoshlar t a ’lim olishm oqda.
U m u m ta ’lim dasturiga b in o a n o ‘rta maxsus bilim va
kasb -h u n ar ta ’lim idan so ‘ng oliy m utaxassislik ta ’lim i to ‘rt
yildan kam b o ’lm agan m u d d a td a d avom etadi va u, ikki
bosqichdan, y a’ni bakalavriat va m agistratura bosqichidan
ib orat ho ld a tashkil etilgan.
Bugungi kun da respublika
b o ‘yicha 66 ta oliy o ‘quv yurti faoliyat yuritadi. Shuningdek,
dunyoning rivojlangan davlatlari O liy o ‘quv yurtlarining
m am lakatim izdagi filiallari h a m (Rossiya, Italiya, Angliya,
Singapur) respublika yoshlariga t a ’lim berm oqda.
Ijtim oiy infrasturukturada ta ’lim singari sog‘liqni saqlash
sohasi m u h im o ‘rin tutadi. 0 ‘zbekistonda sog‘liqni saqlash
sohasidagi islohotlar ushbu sohada sifat o ‘zgarishlarga olib
kelm oqda. B u sohani isloh qilish natijasida, sifat jih a td a n
yangi, eng yuksak talablarga javob beradigan va respublika
ham d a
viloyatlar
shoshilinch
tibbiy
yord am
k o ‘rsatish
m arkazlarini o ‘z ichiga olgan tibbiyot m uassasalari tarm o g ‘i
shakllantirildi.
Q ishloq vrachlik punktlarining soni 2000-2011-yillarda 2
barobarga k o ‘paydi va u larning soni 3 m ing 208 taga etdi.
B archa viloyat m arkazlarida va T o sh k en t shahrida skrining
m arkazlari
tashkil
etilgan
va
faoliyat
yuritm oqda.
A m bulatoriya poliklinikalar soni 1990-yilda 3139 ta b o ‘lgan
164
b o ‘Isa, 2010-yilda 5886 taga k o ‘paydi. Sog‘liqni saqlash
sohasidagi islohotlar natijasida, aholining yuqum li kasalliklar,
ju m lad an , sil, gepatit kabi og‘ir turdagi va boshqa xastaliklarga
chalinishning
u m um iy
darajasi
an ch a
pasaydi. Bunga,
respublikada
tibbiyot
xodim larini
tayyorlash
sifati,
farm atsevtika sohasidagi rivojlanish, tibbiyot m uassasalarining
m arkazlari tashkil etilishi va rivojlantirilishiga qaratilayotgan
e ’tib o r sabab boM moqda, desak m ubolag‘a b o ‘lm aydi. B archa
k o ‘rilgan
ijtim oiy
infrastruktura
tizim idagi
aholini
toza
ichim lik suvi, energiya m anbalari bilan t a ’m inlash, ijtim oiy
soha obyektlarini Ь а ф о etish, ta ’lim , sog‘liqni saqlash va
boshqalar pirovard natijada aholining tu rm u sh darajasini
oshirishga xizm at qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |