Toshkent moliya instituti zulxumor toirovna abdalova zulxumor nazarovna tojiyeva



Download 6,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet90/114
Sana03.08.2021
Hajmi6,69 Mb.
#137685
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   114
Bog'liq
Iqtisodiy geografiya

Mavzu  bo‘yicha  savollar
5.  Infrastru ktura  nim a  va  u  qaysi  tarm o q lam i  o ‘z  ichiga 
oladi?
6.  U zluksiz  ta ’lim   n ech ta  bosqichdan  iborat?
7.  M ustaqillik  yillarida  te m ir  y o ‘l  tizim idagi  islohotlar  va 
undagi  eng  katta  o ‘zgarishlar?
8. 
0 ‘zbekiston  quvur  transporti  orqali  qaysi  davlatlar 
bilan   bog‘langan?
9.  N avoiy  X alqaro  logistika  m arkazi  to ‘g‘risida  nim alar 
bilasiz?
10.  Tibbiyot, 
ta ’lim   sohasidagi 
yu tu qlar 
va 
uning 
rivojlanishi?
11.  0 ‘zbekistonda  qaysi  davlatlam ing  t a ’lim   m askanlari 
faoliyat  yuritadi?
12.  A holining,  ichim lik  suvi,  gaz  va  elektr  energiya  bilan 
ta ’m inlanishi  qan day   darajada  va  uning  regional  farqlari?
13.  N avoiy 
shahri 
aerop ortidan 
dunyoning 
qaysi
m am lakatlariga  reyslar  tashkil  etilgan?
14.  M ustaqillik  yillarida  ishga  tushirilgan  yangi  te m ir  y o ‘l 
liniyalari  h aqid a  nim alar  bilasiz?
165


3.  Tashqi  iqtisodiy aloqalar geografiyasi
D unyo 
x o ‘jaligining 
zam onaviy 
k o ‘rinishid a 
tashqi 
iqtisodiy  aloqalam ing  tezlik  bilan  rivojlanishi,  Y alM d a  o 'sish  
yuqori  b o ‘lgan  davlatlam ing  tashqi  savdoda  faol  ishtiroki 
kuzatilm oqda.  Oxirgi  yillarda  xalqaro  savdoda  tovarlar  10 
baravarga  k o ‘paydi,  holbuki  dunyo  Y alM da  o ‘sish  4  m artan i 
tashkil  etdi.  X alqaro  m eh n at  taqsim otiga  b archa  davlatlar  jalb 
etilgan, 
k o ‘pgina 
davlatlar  to var  m ahsulotining  eksporti 
hisobiga  o ‘zining  darom adlarini  oshirib  borm oqda.  Bularni 
«iqtisodiyoti  ochiq»  m am lakatlar,  deb  nom lashm oqda.  M azkur 
davlatlar  asosan  G ‘arbiy  Y evropa,  Xorijiy  Osiyo,  Shim oliy 
A m erika  m intaqasi  davlatlaridir.  L o tin   A m erikasi.  Afrika, 
Avstraliya  va  O keaniya  davlatlariga  dunyo  savdo  hajm ining  10 
foizi  h am   to ‘g‘ri  kelm aydi.  M D H   davlatlarida  bu  k o ‘rsatkich  2 
foizdan  oshm aydi.
T ashqi  savdo  aylanm asida  A Q S H ,  G erm aniya,  Y aponiya, 
Buyuk  Britaniya  va  Fransiya  yetakchilik  qilayotgan  b ir vaqtda, 
oxirgi  yillarda  o ‘tish  iqtisodiyotini  bosh id an  o ‘tkazayotgan 
davlatlam ing  ja h o n   savdosida  ulushi  k o ‘payayotganligi  ku za­
tilm oqda.  Bu  esa,  ushbu  g uruh  davlatlarining ja h o n   x o ‘jaligida 
tobora  integratsiyalashuvi,  davlatlararo  iqtisodiy-ijtim oiy  alo ­
qalar,  savdo.  ishlab  chiqarish,  fan-texnika  va  boshqa  sohalarda 
aloqalam ing  o ‘m atilishi  bilan  cham barchas  b o g kliq.  Oxirgi  20 
yilda  iqtisodiyoti  rivojlanayotgan,  o ‘tish   bosqichini  bosliidan 
o ‘tayotgan  davlatlam ing  dunyo  bozorida  eksport  hajm i  10 
barobarga  k o ‘paydi  va  ja h o n   eksport  haj m ining  6  foizini 
tashkil  etdi.  0 ‘zbekiston  bu  b orada  muvaffaqiyatli  ishtirok 
etish,  sifatli  tovarlar  ishlab  chiqarish  va  uni  bozorga  taqd im  
etish  ham da  jiddiy  o ‘rin lard an   birini  egallashga  harakat 
qilm oqda.
D unyoda  so‘nggi  10  yilda  xalqaro  savdoda  m ahsulotlar- 
ning  tarkibida  keskin  o ‘zgarishlar  r o ‘y  berdi.  Bu  aw alo  
xom ashyo  m ahsulotlariga  b o ‘lgan  talabning  kam ayishi  va 
tayyor  buyum larga  b o ‘lgan  talabning  ortishida  nam oyon 
b o ‘lyapti.  Jum ladan,  origan  asm ing  60-yillarida  xalqaro  sa- 
vdoning  yarm idan  k o ‘pini  xom ashyo,  yoqilgri,  va  yarim  
fabrikatlar  egallagan  b o ‘Isa,  hozirgi  vaqtda  ularning  salmogri  V
a
166


ga  teng  b o ‘lgan  holda  tushib  boryapti.  Ayni  vaqtda  tayyor 
m ah sulotlar  m iqdori  va  unga  talab  o ‘sm oqda.
Sanoat  jih a td a n   rivojlangan  davlatlar  eksportida  m ashina 
va  jih o zlar  asosiy  o ‘rin n n i  egallaydi.  Ju m ladan ,  A Q SH  
eksportining  yarm idan  к о ‘pi,  Buyuk  B ritaniya  'A,  Y aponiya 
2 /3 ,  K anada,  F ransiya  va  Italiya  eksportining  2 /5   qism i  aynan 
shu  m ahsulot  turlariga  to ‘g ‘ri  keladi.  0 ‘zbekiston  eksporti 
hajm ida  m ashina  va jih o zlar  5,5  foizni  tashkil  etadi.
D unyo  m ahsulotlariga  b o ‘layotgan  talab  k un dan-kunga 
ortib  borayotgan  b ir  vaqtda,  ayniqsa,  u ning  ilm   talab  va 
litsenziyalangan  m ahsulotlarga  ehtiyoji  to bo ra  yuqori  b o ‘l- 
m oqda.  H olbuki,  bugungi  kund a  litsenziyalangan  m ahsulotlar 
ja h o n   savdo  aylanm asida  eng  tez  alm ashinayotgan  m ahsulotlar 
sirasiga  kiradi.  Ilm   talab  m ah sulotlam i  eksport  qilayotgan 
davlatlarga  A Q S H ,  G erm aniya  va  Y aponiya  m isol  b o ‘ladi. 
Shu  bilan  birga,  rivojlanayotgan  davlatlar  xalqaro  savdoda  bu 
m ahsulot 
tu ri 
b o ‘yicha 
eng 
faol 
ishtirokchi 
sifatida 
qatnashishm oqda.  U lar  ja h o n   b ozo rid a  nafaqat  iste’m olchi, 
balki  yangi  texnologiyalam i  yetkazib  beruvchi  sifatida  ham  
nam o y o n   b o ‘lishm oqda.  0 ‘zbekiston  eksportida  hozircha 
bunday  m ahsulotlam ing  ulushi  ju d a   kichik.  X alqaro  savdoda 
ilm   talab  m ahsulotlam ing  eksportida  Rossiyaning  hissasi  0,3 
foiz,  X itoyniki  6  foiz,  deb  baholanm oqda.
D unyo  eksporti  xizm atlar  hajm ining  yarm id an  k o ‘pini 
xalqaro  tu rizm   (1 /3 )  va  transport  xizm atlari  (1 /5 )  tashkil 
etadi.  X alqaro  savdoda  xizm atlar b o ‘yicha  A Q SH ,  G erm aniya, 
Buyuk  Britaniya,  Y aponiya  va  Fransiya  yetakchilik  qilishadi. 
Jah o n   savdosini  boshqarish  va  liberallashtirishda  B utunjahon 
savdo  tashkiloti  m uh im   rol  o ‘ynaydi.  B utun jaho n  savdo 
tashkiloti  um um tam oyil  va  qoidalar  asosida  xalqaro  savdoni 
am alga  oshiruvchi  k o ‘p  to m o n lam a  xalqaro,  davlatlararo 
kelishuvlar  asosida  ish  olib  b oradigan  tizim .  2006-yilda  bu 
tashkilotga  149  ta  davlat  a 'z o   b o ‘lib  kirdi,  20  d a n   ortiq 
davlatlar,  shu  ju m lad an ,  0 ‘zbekiston  h am   unga  a ’zo  b o ‘lib 
kirishning  turli  bosqichlarida  turibdi.
J ah o n   xo‘jaligining  intem atsionalizatsiyalashuvi  tashqi 
iqtisodiy  aloqalam ing  regionlashtirishga  olib  kelm oqda.  Oxirgi 
10  yillikdagi  integratsiya  jarayonlari  regionlar  darajasida
167


davlatlam ing  turli  iqtisodiy  birlashm alari  shakllanishiga  sabab 
bo'ld i.  B ulam ing  paydo  boMishi  xilm a-xil  iqtisodiy,  siyosiy  va 
tarixiy  xarakterga  ega  sh art-sh aro itlar  bilan  belgilanadi. 
H ozirgi  paytda  m azku r  regional  g uruh lar  m iqyosida  ja h o n  
savdo  va  xizm atlam ing  60  foizdan  k o ‘pi  am alga  oshirilm oqda. 
M azkur  tashkilotlarga  misol  qilib  O siyo-T inch  okean   iqtisodiy 
ham korligi,  Y evropa  ittifoqi,  Shim oliy  A m erika  erkin  savdo 
zonasi  va  M D H   davlatlarini  keltirish  m um kin.  B ulardan 
M D H   davlatlari  bilan  0 ‘zbekistonning  integratsiya  aloqalari 
nisbatan  kuchli  desak,  m ubolag‘a  b o ‘lm aydi.

Download 6,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish