Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия институти

Umumrivojlantiruvchi  mashqlarni  qo’llashga  uslubiy  ko’rsatmalar 
 
1.  Mashqlar  majmuasi  –  berilgan  mashqlar  darslar  oldiga  yaqin 
vaqtga  va  uzoqroq  muddatga  qo’yadigan  vazifalarni  hisobga  olgan  holda 
tuzilishi kerak. 
2.  Mashqlar  majmuini  tuzishda  mashqlar  o’tkaziladigan  joy,  vaqt, 
shuningdek  o’quvchilarning  yoshi,  jinsi,  jismoniy  va  teхnik  tayyorgarligini 
hisobga  olish lozim. 

---

 
18 
 
3.  Mashqlarni,  ular  o’quvchilarga  har  tomonlama  ta’sir  etadigan, 
asosiy  jismoniy  sifatlarni  rivojlanishini  ta’minlaydigan,  to’g’ri  qomatni 
shakllanishiga  yordam  beradigan  tarzda  tanlash  kerak. 
4.  Umumrivojlantiruvchi  mashqlar  majmui  turli  mushak  guruhlari  va 
organizm  tizimlari uchun 6-12 ta mashqdan  tuziladi. 
5.  Sanashni  va  musiqa  jo’rligini  qulay  amalga  oshirish  uchun  har  bir 
mashqni  2, 4 yoki 8 marta bajarish  kerak.   
6.  Kontingent  vazifalari  va  хususiyatlariga  mos  ravishda  jismoniy 
yuklamalarni  tegishli me`yorlanishiga  rioya qilish lozim. 
7.  Kuchni 
rivojlantiruvchi 
mashqlar, 
cho’ziluvchanlikni 
rivoj-
lantirishga  mo’ljallangan  mashqlardan  avval  bajarilishi  kerak.  Bunday 
ketma-ketlik  organizmni  qizishini  ta’minlaydi  va  ehtimolli  jarohatlardan 
holos qiladi.  
8.  Kuch,  cho’ziluvchanlikni  rivojlantiruvchi,  bo’shashtiruvchi  mash-
qlar,  tez  va  sekin  sur’atda  bajariladigan  mashqlar  galma-gal  bajarilishi 
kerak. 
9.  Kuchni  rivojlantiruvchi  mashqlarni,  toliqish  yuzaga  kelguncha 
cho’ziluvchanlikni  rivojlantiruvchi  mashqlarni  esa  kuchsiz  og’riq  hissi 
paydo  bo’lguncha  takrorlash  kerak. 
10. Umrivojlantiruvchi 
mashqlarni 
tashkil 
etishni 
quydagicha 
sхemasini  tavsiya  qilish mumkin: 
a) tortilish uchun mashqlar; 
b)  oyoq - qo’llar va gavda mushaklari uchun o’rtacha jadallikdagi (3-5 
ta mashq)  mashqlar;   
 v)  oyoq-qo’llar  va  gavda  mushaklari  uchun  katta  jadallikdagi 
mashqlar;   
g)  organizmga  umumiy  ta’sir  ko’rsatuvchi  mashqlar  (qo’llar,  oyoqlar, 
gavda  harakatlarini  birlashtirish,  yugirish,  sakrash); 
d)  bo’shashtiruvchi  mashqlar  (bo’shashgan  holda  yurish,  yugirish, 
nafas mashqlari,  siltanish  va h.k.). 
Umumrivojlantiruvchi  mashqlar  (URM),  odatda  darsning  tayyorgarlik 
qismida  bajariladi.  Biroq,  ba’zan  ular  kuch,  qayishqoqlik,  chidamlilikni 
yanada  samarali rivojlantirish  maqsadida  dars yakunida  ham qo’llaniladi. 
URMlar,  shuningdek  harakatlanish  sifatlarini  rivojlanish  tamoyili  bo’yicha 
ham  taqsimlanadi:  -  kuch,  chidamlilik,  qayishqoqlik,  harakatlar  koordi-
natsiyasini  rivojlantiruvchi  mashqlar,  bo’shashtiruvchi  mashqlar  va h.k.