V II B ob. M U S T A M L A K A D A V R I. K O R E Y A U R U S H I V A K O R E Y A N IN G B O 'L IN IS H I
101
h a m d a y a p o n p a ra s t k o re y s a m a ld o rla ri va "Ilch in x v e" Y aponiya
ta ra fd o rla ri ta sh k ilo tig a q arsh i sh ax siy te rro rn i q o 'lla d ila r. M asa-
lan, 1907 yil se n ty a b rid a n 1908 y iln in g a v g u stig a c h a Y apo n iy ad an
K o reyaga y u b o rilg a n am erik alik d ip lo m a t S tivens A Q S h d a koreys
xalqi h o m iy lik h a q id a g i sh a rtn o m a n i m a 'q u lla sh m o q d a , d eb e'lo n
qilgani u c h u n 1909 y il o k ty a b rd a X arbin v o k z a lid a A n Jim G in to
m o n id a n K o re y ad ag i b o sh re z id e n t I to X irobum i o 'ld irild i.
1910 yilga kelib q u ro lla n g a n y a p o n a rm iy a sin in g u s tu n lig i tu-
fayli q o 'z g 'o lo n c h ila rn in g aso san d e h q o n la rd a n tu z ilg a n u y u sh -
m a g a n o try a d la ri k am ay ib b o rd i. Q a to r tan iq li p a rtiz a n la rn in g
y etak c h ila ri q o 'lg a o lin d i va ja z o la n d i (Xo Vi, Li G an N yon).
Q o 'z g 'o lo n h a ra k a tla rin i olib b o rg a n h u d u d la r aholisi q am o q q a
olindi yoki o tib tash lan d i. Xon B om D o va b a 'z i b o sh q a sa rd o rla r-
n in g o try a d la ri M an ju riy a va R ossiya P rim o resig a k etish g a m ajb u r
b o 'ld ila r va u la r b u y e rla rd a n K o reyaga y u rish n i d a v o m ettirdilar.
B u ndan tashqari, alangali xalq chiqishlari va "lybek" o tryadining
qurolli kurashlari oqibatida m ustaqillik u ch u n k u ra sh n in g boshqacha
shakli p a y d o bo'ldi. S h u n d ay tashkilotlardan biri "Tonnip xyopxve"
("m ustaqillik jam iyati") bo'lib, u n g a ziyolilar, talabalar, vatanparvar-
lik kayfiyatidagi yanbanlar va am ald o rlar kirgan. Jam iyat "Tonnip"
("M ustaqillik") gazetasini n a sh r qildi, m iting va n am oyishlar tashkil
etildi. 1904 yil iy u n d a ishlov b erilm agan barcha y erlam i yapon kom -
paniyalariga berilishiga qarshi chiqqan "Xavfsizlikni ta'm inlash ja
m iyati" ("Poanxve", boshlig'i Son Su M an) tashkil topdi. "Poanxve"
rahbarlari qam oqqa olindi, jam iyat esa tarqatib yuborildi. "Poanxve"
ishining davom chisi "X yoptonxve" ("H am korlik jam iyati") bo'ldi,
biroq u n in g rahbarlari h a m (Li Jun va b.) qam oqqa olindi, am m o
n oroziliklar bosim i ostida tezd a o zo d etildi. 1904 yilning d ekabrida
y opiq tashkilot a'zolari tom o n id an "Konjinxve" ("Sotsial rivojlanish
assotsiatsiyasi", yetakchisi Li Jun) tuzildi, biroq keyingi yilning bos-
h id a u h am tarqatib yuborildi. S hunga qaram ay, 1905
yilning m ay id a
"K onjinxve"ning sobiq a'zolari - "Xonjon yonguxve" ("K onstitutsion
h u q u q n i o 'rg an u v ch i jam iyat") nom li yangi tashkilot tuzadi, am m o
u h am tez o ra d a yopildi. Taqiqlangan tashkilotlar a'zolari taslim
bo'lishni m aqsad qilm adilar va 1906 yilda u lar m am lak atn in g 25 ta
u y ez d id a o 'zin in g b o 'lim lariga ega b o 'lg an "Texan chaganxve" ("Ko
reyani m u stah k am lash jam iyati")ni tuzadi. 1907 yilning yozida im pe
ra to r Kojonning tax td an tushirilganligi h aqida xabar topgach, "Texan
102
VII B ob. M U S T A M L A K A D A V R I. K O R E Y A U R U S H I V A K O R E Y A N IN G B O 'L IN IS H I
chaganxve" odam larni ko'chaga olib chiqadi. 1907 yil a v g u std a "Te
xan chaganxve" v atanparvarlik targ'iboti va n am oyishlar o'tk azu v ch i
tashkilotlam i taqiqlash h uquqini beruvchi yangi "Ijtim oiy tinchlikni
saqlashni q o 'lla b -q u w a tla sh to 'g 'risid ag i q o n u n "g a b in o an tarq a
tib yuboriladi. A m m o "Texan chaganxve" a'zolari o 'z in in g yangi
nom dagi "Texan xyopxve" ("Qirollik jam iyati") taslikilotini tuzd i-
lar, u o 'zining bosm a n ash r etishdi va 1909 yil boshlarida esa 60 ta
bo'lim ga ega bo'ldi. S huningdek, v atanparvarlik ru h id a tarbiyalash-
ga yo'naltirilgan m illiy tarixni, boshqa m am lakatlardagi m ustaqillik
u ch u n k u ra sh la m i o 'rg atu v ch i m a'rifatparvarlik tashkilotlari tuzildi.
D avlat m aktablari qanchalik y ap o n lar nazorati ostida bo'lsa, u yerda
yapon tarixi o'rgatilgan, m a'rifatp arv arlar xususiy m ak tab lam i tashkil
eta boshladi, 1908 yilda b u n d a y m ak tab lar 3000 tad an ortiq bo'lgan.
Y aponiya ta ra fd o rla ri h u k u m a t xalq o n g id a n m illiy o 'z lik n i
a n g la sh n i o 'c h irish u c h u n b a rc h a ch o ralarn i q o 'lla d i. K o 'p la b x u
su siy m a k ta b la r v a m a 'rifa tp a rv a rlik ja m iy atlari y o p ild i, fa q a t 1909
y iln in g o 'z id a h u k u m a t to m o n id a n m a 'q u l to p ilm a g a n 4000 d a n
o rtiq jurn allar, k itob va d a rslik la r y o 'q q ilindi.
Do'stlaringiz bilan baham: