Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

11-Mavzu 
BAHORGI HAYDOV. BEDAPOYa VA ANG’IZNI 
HAYDASh 
 
Reja: 
 
 
 
 
 
1.    Yerni  bahorda  haydash  sabablari.  Bahorgi  haydovning  tashkiliy  jihatdan 
kamchilliklari. 
Kuzgi shudgor tuproqning fizik-kimyoviy xossalariga va qishloq xo’jalik ekinlarining 
hosildorligiga  qanchalik  ijobiy  ta’sir  etmasin,  respublikamizning  ayrim  xududlarida  yerga 
bahorda  asosiy  ishlov  beriladi.  Bunga  paxta  yetishtiriladigan  eng  shimoliy  tumanlar, 
jumladan,  Qoraqalpog’iston,  Xorazm  hamda  Farg’ona  viloyatining  Quqon  guruhi  tumanlari 
misol bo’ladi. 
Bahorgi  haydashda,  yerni  ekish  oldidan  amalga  oshiriladigan  tadbirlar  kuzgi 
shudgorlashdagi kabi muntazam ravishda bajarilmaydi. Chunki, yerni qisqa vaqt ichida ekin 
ekishga  tayyorlash  kerak.  Natijada  texnikadan,  qurol  va  ishchi  kuchidan  foydalanish 
jadallashadi  hamda  bahorgi  g’animat  damlarni  boy  bermaslik  uchun  ayrim  tadbirlar  to’liq 
bajarilmasdan qolib ketishi mumkin. 
Yuqoridagi  shirkat  va  fermer  hujaliklarda  yerlarni  bahorda  haydashga  ularning 
geografik  joylashishi  va  tuproq-iqlim  sharoiti  taqoza  etadi.  Xorazm  viloyati  va 
Qoraqalpog’istonning  tuprog’i  sho’r,  sizot  suvlari  yuza  joylashgan  va  yerlarning  relefini 
tekisligidir.  Yer  sho’rini  asosiy  haydashdan  oldin  yuvish  kerak,  aks  holda  yer  bahorda 
yetilmay  ekinlarni  ekish  kechiqib  ketadi.  Sho’rni  kuzda  yuvish,  tashkiliy  jihatidan  ancha 
qiyin,  chunki  kuzda  Amudaryoning  suvi  juda  kamayib  ketadi,  ikkinchidan,  sovuq  barvaqt 
tushib,  yerlar  muzlaydi  va  uzoq  vaqtgacha  erimaydi.  Hatto  g’o’zapoyani  yulib  olishga  ham 
ulgurmaydi.  Shuningdek,  paxta  yig’im-terimining  kech  tugallanishi  ham  ekin  maydonlari 
sho’rini  kuzda,  sovuq  tushmasdan  oldin  yuvish  imkonini  bermaydi.  Yerlarning  relefi  tekis 
bo’lsa,  sug’orish  shaxobchalarida  irrigasion  yotqiziqlar  ko’plab  cho’kib  qolib,  suv  oqishiga 
to’sqinlik  qiladi.  Shuning  uchun  erta  bahordan  boshlab  sug’orish  tarmoqlari  suv 
yotqiziqlaridan  tozalanadi,  daladagi  g’o’zapoya  yulib  olinib,  polga  bo’lib  chiqiladi  va 
shundan keyin sho’r yuvishga kirishiladi. 
Bu  joylarda  yer  3-4,  ayrim  maydonlarning  sho’ri  5-martagacha  yuviladi.  Shundan 
keyin, yer yetilishi bilan pollar tekislanib mahalliy va mineral o’g’itlar solinib PN-4-35, PYa-
3-35 pluglarida haydaladi. Agar ko’klamda shamol ko’p bo’lsa yerni yuza qismi tez quriydi. 
Bunday  paytda  kesaklar  ko’p  hosil  bo’ladi  va  pastki  qatlamga  ko’miladi,  yerning  ortiqroq 
ko’pchishi  kuzatiladi.  Yer  yaxshi  o’tirishmagan  bo’ladi.  Shuning  uchun  bahorgi  haydovdan 
keyin  yer  bir  necha  marta  chizellanadi,  mola  bostiriladi  va  zudlik  bilan  ekiladi.  Bahorgi 
haydashdan  keyin  yer  bir  necha  marta  chizellanadi  va  har  safargi  chizellashdan  so’ng  og’ir 
mola bostiriladi. Yer haydalishi bilanoq ekin ekishga tayyorlanib, ekin ekilaveradi. Aks holda 
tuproqning nami qochadi, keyin chigit suv berishga zaruriyat tug’iladi.    
1. Yerni bahorda haydash sabablari . Bahorgi haydovning tashkiliy jihatdan 
kamchiliklari. 
2. Tuproq unumdorligini oshirishda bedapoyalarni haydashning ahamiyati, uni 
o’tkazish muddati, chuqurligi.Bedapoyalarni haydashda yo’l qo’yiladigan 
kamchiliklar va ularni bartaraf etish chora tadbirlari. 
3. Ang’iz va uni ishlash tizimi. G’alla ekinlaridan bo’shagan yerlarni yerlarni 
shudgorlash muddati va uni sifatli qilib o’tkazish tadbirlari 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

50