Umumiy biologiya

Asal  arilar  «tili».  Ishchi  arilar  oziq    qidirib,  uyadan  2—3  km  uzoqda  uchib 
ketishi va adashmasdan qaytib kelib uyasini topishi mumkin. Mo‘l oziq topgan ishchi 
arilar  turli  xatti-harakatlar  bilan  bu  tug‘rida  boshqa  arilarga  xabar  beradi.  Nektarga 
boy  gullarni  topgan  ari  kataklar  ustida  qornini  lipillatib  aylana  boshlaydi,  u  go‘yo 
raqsga  tushayotgandek  harakat  qiladi.  Agar  razvedkachi  ari  aylanma-doira  bo‘ylab 
xarakat qilsa, bu oziq yaqinligini ko‘rsatadi. Arining 8 raqamiga o‘xshash ikki doyra 
buylab  xarakati  oziq  uyadan  uzoqligini  ko‘rsatadi.  Shuningdek,  oziq  topgan  ari  uz 
harakatlari  bilan  nektar  uchun  qaysi  tomonga  uchish  lozimligini  ham  ko‘rsatadi. 
Ishchi  arilar  razvedkachi  ari  tanasiga  o‘tirib  qolgan  hid  yordamida  zarur  bo‘lgan 
o‘simlikni  adashmasdan  topib  borishadi.  Razvedkachi  arining  bunday  murakkab 
harakati «asalari tili» deb ataladi.Asalarilar in qurish, qurtlarini boqish, nektar yig‘ish 
bilan bog‘liq bo‘lgan mehnatining mohiyatini tushunib yetmaydi. Bu murakkab xatti-
harakatlari ota-onadan o‘tgan tug‘ma   belgi bo‘lib, u instnkt deyiladi. 
Asalarichilik  Asalarichilik  qishloq  xo‘jaligining  eng  qadimgi  tarmoqlaridan 
biri  hisoblanadi.  Arxeologik  (qazilmalarda  bundan  3000  yil  ilgari  vafot  etgan  Misr 

---

firavnlari  qabri  yoniga  qo‘yilgan  sopol  idishlardan  asal va  mum  qoldiqlari topilgan. 
Qadimda ham kishilar asalning shifobaxsh xususiyatini bilgan. 
Asalning  tarkibi  asosan  tez  hazm  buladigan  shakar  moddalardan  iborat  bulib, 
har  xil  tuzlar,  mineral  moddalar,  fermentlarga  va  vitaminlarga  boy.  Asal  antibiotik 
xususiyatiga  ega  bo‘lib,  u  har  xil  kasalliklar  mikroblarini  nobud  qiladi.  Asaldan 
yaralarni  davolashda,  turli  kasalliklarda  parxez  ovqat  sifatida,  og‘ir  kasalliklar  va 
operastiyalardan  keyin  darmonsiz,  organizmni  quvvatlantirish,  shuningdek, 
shamollash va ichak kasalliklarini davolashda foydalaniladi. Asalari zaharidan bod va 
nerv  kasalliklarini  davolashda,  qon  bosimini  tushirishda,  organizmning  umumiy 
tonusini  va  ish  qobiliyatini  oshirishda  foydalaniladi.  Tibbiyotda  asalari  mumi—
propolis va asalari sutidan ham foydalaniladi. 
Mamlakatimizda  minglab  asalari  oilalari  mavjud,  maxsus  asalarichilik 
sovxozlari  tuzilgan.  Bir  qancha  ilmiy-tekshirish  institutlarida  asalari  zotlarini 
yaxshilash,  mahsuldorligini  oshirish,  ularning  turli  kasalliklarga  chidamliligini 
oshirish ustida ilmiy ishlar olib borilmokda