Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

  
Masala va mashqlar 
 
1.  2012-yilda  YaIM  5000  birlikni  tashkil  etdi.  Yalpi  talab  AD  egri 
chizig‘i Y= 6250 - 2R tengligida ifodalangan. Yil davomida YaIM 2,5% 
ga o‘sdi. Yalpi talab egri chizig‘i esa Y= 6375-2R ko‘rinishini oldi.  
Yil  davomida  muvozanatli  narx  darajasi  o‘zgaradimi.  Narx 
darajasini o‘zgarishiga qanday omillar ta’sir ko‘rsatadi?  
2.  2012-yilda  YaIM  1500  birlik  edi.  18750  -  3R  yalpi  talab  egri 
chizig‘ini ifodalaydi. Yil davomida YaIM 4% ga o‘sdi. Yalpi talab egri 
chizig‘i  esa  21900  -  3R  ko‘rinishini  oldi.  Yil  davomida  muvozanatli 
narx  darajasi  o‘zgaradimi,  yo‘qmi  aniqlang.  Yalpi  talab  egri  chizig‘i 
 ko‘rinishida bo‘lishi sababini izohlang.  
3.  Mamlakatda  real  ishlab  chiqarish hajmi  bilan  uni  yaratish  uchun 
zarur resurslar hajmi quyidagicha bo‘lsin:  
 
 
Resurslar miqdori 
Real yalpi ichki mahsulot 
1 
300,0 
800 
2 
225,0 
600 
3 
150,0 
400 
  
 

---

 
48 
Quyidagilarni hisoblang:  
a) Iqtisodiyotdagi resurslar unumdorligi qanday?  
b) resurslar birligining narxi 5000 so‘m deb faraz qilinsa, bir birlik 
mahsulot ishlab chiqarish uchun xarajatlar qanday o‘zgaradi?  
d)  agar  resurslar  narxi  5000  so‘mdan  7500  so‘mga  yetsa,  unum-
dorlik  o‘zgarmagani  holda,  mahsulot  birligiga  sarflanadigan  ishlab 
chiqarish xarajatlari qanday o‘zgarishini hisoblang;  
e) yalpi taklif egri chizig‘i narx ortishi bilan qaysi tomonga siljiydi? 
Кo‘rsating.  
4. Mamlakatda 1000 birlik real yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarish 
uchun  400  birlik  resurslar  sarflandi,  resurslar  narxi  8000  so‘m  bo‘lsin, 
deylik. Narx o‘zgarmay, resurslar unumdorligi 2 barobar o‘sdi. Bir birlik 
mahsulotga  to‘g‘ri  keladigan  xarajatlar  qanday  o‘zgaradi?  U  taklif  egri 
chizig‘ini  qanday  o‘zgartiradi?  Narx  va  ishlab  chiqarishning  real 
hajmini-chi?  
 5.  t  -  yilda  potensial  yalpi  milliy  mahsulot  miqdori  500000  birlik 
bo‘ldi.  AD  yalpi  talab  egri  chizig‘i  Y  =  635000  -  2R  tenglamasida 
ifodalanadi.  t
n
  -  yili  potensial  yalpi  ichki  mahsulot  2,5%  o‘sdi.  Yalpi 
talab egri chizig‘i tenglamasi Y = 647500 - 2R ko‘rinishini oldi. t
n
 - yili 
muvozanat narxi darajasi o‘zgaradimi?  
Masalani yechish: 
 t - yili narx darajasi quyidagicha bo‘lgan:  
(S+I+G+X) = Y;  
635000 - 2R = 500000; 
135000 = 2R; R = 67500; 
 Agar potensial yalpi ichki mahsulot t
n
 - yili 2,5% ko‘paysa, u holda: 
 Y
t 
= (Y
n
 + 2,5% x 500000 : 100%) = (500000 + 12500) = 512500; 
 Y
t
 = 512500; 
Yangi tenglama quyidagicha  
 Y
i
 = A
Di
 : 512500 = 647500 - 2R; 
 2R = 647500 – 512500; 
 R = 67500; 
 Muvozanat  narx  darajasi  o‘zgarmagan.  Shunga  o‘xshash    masala 
tuzib yeching.  
6. Beshinchisi ortiqcha. 
 Quyidagilarni  diqqat  bilan  o‘qing.  Ulardan  qaysi  biri  ortiqcha  va 
nima sababdan? Кo‘rsating.  

---

 
49 
 Tushunchalar: iste’mol xarajatlarining o‘zgarishi, investitsion xara-
jatlarning  o‘zgarishi,  davlat  xarajatlaridagi  o‘zgarishlar,  resurslar 
narxining o‘zgarishi, sof eksport xarajatlarining o‘zgarishi.