Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

i 
- nаrх indеksi 
Р
1 
- jоriy yildаgi nарх 
Р
o 
- bаzis dаvrdаgi nаrх. 
Jоriy yildа bаzis yilgа nisbаtаn nаrх dаrаjаsining o‘sishi inflatsiyani, 
pаsаyishi esа dеflatsiyani ko‘rsаtаdi. 
 
 
 
Mavzuni chuqur o‘rganish uchun topshiriqlar 
Asosiy tayanch tushunchalar 
 
1. Milliy iqtisod  
2. Milliy hisob tizimi  
3. Pirovard mahsulot 
4. Yalpi ichki mahsulot  
5. Yalpi milliy mahsulot  
6. Sof milliy mahsulot 
7. Milliy daromad 
8. Qo‘shilgan qiymat 
9. Nominal YaIM 
10. Real YaIM 
11. Shaxsiy daromad 
12. Shaxs (aholi) ixtiyoridagi daromad 
 
Р
i 
 
=
_
-
- 
Р
0
 
  Р
1 
– Р
0
 
  x 100;
 

---

 
19 
Quyidagi javoblardan to‘g‘risini tanlang: 
 
a) Yalpi ichki mahsulot (YaIM) deb, resurslar manbaidan qat’i nazar 
mamlakat  hududida  yil  davomida  yaratilgan  pirovard  mahsulotlar 
qiymatiga aytiladi;  
b)  sotish  yoki  qayta  ishlov  berish  uchun  emas,  balki  pirovard 
iste’mol qilish uchun bozor narxlarida  sotib olingan  mahsulot (tovarlar 
va xizmatlar); 
v)  iqtisodiyotdagi  faoliyat  natijalarini  aniqlash  usullari  majmui 
bo‘lib,  ikki  yoqlama  yozuvga  asoslangan,  daromad,  xarajatlar  oqimini 
ifodalovchi  jadvallar  to‘plami.  Mikromiqyosda  buxgalteriya  tizimi 
qanday rol o‘ynasa, makromiqyosda MHT shunday ahamiyatga ega; 
g) mamlakat miqyosida mulkchilikning turli shakllariga asoslangan, 
mehnat  taqsimoti  orqali  o‘zaro  bog‘liq  bo‘g‘inlar,  tarmoqlardan  tashkil 
topgan murakkab xo‘jalik tizimi; 
d)  mamlakatning  resurslari  (yer,  ish  kuchi,  kapital,  tadbirkorlik) 
qayerda  joylashtirilishidan  qat’i  nazar,  ular  evaziga  yaratilgan  pirovard 
mahsulotlar qiymati (olingan daromad)dan iborat;  
 e)  yil  davomida  jamiyatning  sof  «ishlab  topgan  daromadi»dir.  Sof 
ichki  mahsulotdan  chet  el  ishlab  chiqarish  omillari  evaziga  yaratilgan 
sof  daromad  va  biznesga  egri  soliqlarni  ayirib  topiladi  yoki  SMMdan 
biznesga egri soliqlar chegirib topiladi; 
yo)  joriy  yilda  yangidan  yaratilgan  mahsulot,  YaMMdan  amorti-
zatsiya ajratmalarini ayirib topiladi yoki YaIMdan amortizatsiya, chet el 
ishlab chiqarish omillari evaziga yaratilgan sof daromad ayiriladi; 
j)  shaxs  (aholi)ning  qo‘liga  tekkan  daromad.  Shaxsiy  daromaddan 
individual  (jismoniy  shaxslarga)  soliqlarni  ayirib  tashlaganimizdan 
so‘ng  qolgan  daromad  (daromad  solig‘i,  mulk  solig‘i,  merosga  soliq 
kabilar); 
z) mavjud bozor narxlari bo‘yicha hisoblangan YaIM; 
i)  narx  o‘zgarishini  nazarda  tutgan  holda  hisoblangan  yalpi  milliy 
mahsulot.  Real  mahsulot  hisoblanganda  narxlar  indeksi  qo‘llaniladi. 
Real YaIM = Nominal yalpi ichki mahsulot / Narx indeksi; 
y) shaxsga tegishli daromad, ya’ni faoliyat yuritib topilgan daromad. 
Milliy  daromaddan  ijtimoiy  to‘lovlar,  foydadan  soliq,  taqsimlanmagan 
foydani ayirib, transfert to‘lovlarini qo‘shib topamiz; 
k) har bir korxona, firma tomonidan yaratilgan mahsulotning bozor 
narxida  ifodalangan  hajmi  bo‘lib,  undan  sotib  olib  ishlatilgan  xom- 
ashyo, materiallar chegirib tashlanadi; 

---

 
20