YaIM (YaMM)ni qo‘shilgan qiymatlar bo‘yicha hisoblash
(shartli misol)
T/r
Ishlab chiqarish
bosqichlari
Material yoki oraliq
mahsulot narxi
(so‘m)
Qo‘shilgan qiymat
(so‘m)
1
Qo‘ychilik fermasi
0
600
600 (=600-0)
2
Junni qayta ishlovchi
korxona
1000
400 (=1000-600)
3
Кo‘ylak ishlab
chiqaruvchi
1250
250 (=1250-1000)
4
Ulgurji savdo
1750
500 (=1750-1250)
5
Chakana savdo
2500
750 (=2500-1750)
Sotilgan
mahsulotning
umumiy qiymati
7100
Qo‘shilgan qiymat
2500
Dunyo mamlakatlarida innovatsion mahsulot
(sanoat mahsuloti umumiy hajmda, %)
1.1-jadval
Mamla-
katlar
Iqtisodiy
xavflilik
darajasi
1
9
9
7
1
9
9
9
2
0
0
1
2
0
0
3
2
0
0
5
2
0
0
7
2
0
1
0
2
0
1
5
2
0
2
0
Rossiya
15,0
2,6 1,65 4,4 3,68 7,1
8,9 10,0 15,0 22,5
AQSH
15,0
68,1 70,0 69,3 69,9 70,1 70,2 71,0 72,0 73,0
16
Yaponiya
15,0
86,1 80,1 85,1 82,1 86,2 87,5 90,0 92,0 95,0
Germaniya
15,0
61,5 64,1 61,9 62,9 62,4 63,2 65,0 67,0 70,0
Buyuk
Britaniya
15,0
59,3 59,1 60,0 59,0 58,3 58,9 59,5 60,0 61,0
Italiya
15,0
45,1 44,9 46,2 45,1 45,4 46,1 46,4 47,0 48,0
Shimoliy
Кoreya
15,0
73,1 71,1 75,3 75,3 77,6 80,1 81,6 85,7 90,0
Janubiy
Кoreya
15,0
3,3
5,6
9,3 15,1 18,0 22,4 36,0 54,0 72,0
O‘zbekiston YaIMda tarmoqlar ulushi va uning o‘zgarishi
(joriy narxlarda, % hisobida)
1.2-jadval
Кo‘rsat-
kichlar
Yillar
1993 1995 2000 2005 2006 2007
2008 2009 2010 2011 2012
Qishloq
xo‘jaligi
27,8 28,1 30.4 25,4 24.0 21,7 19,4 18,6 18,0 17,8 17,5
Sanoat
22,3 17,1 13,8 20,7 22,1 24,0 22,3 23,6 23,9 24,1 24,0
Xizmatlar 40,5 41,7 36,8 38,4 39,5 42,7* 45,3 47,2 42.4. 44.2 44,9
Qurilish
8,9 7,1
6,1
4,9
5,1
5,5
5,6
6,7
6,5
6,1
5,9
Sof
soliqlar
9,4 13,1 12,7 10.6 11,1 10,1
9,9
9,6
9,2 7,8
7,7
*2007 va undan keying yillarda xizmatlarning bir qismi boshqa tarmoqlarda icobga olingan
.
O’zbekistonda YaIMda tovarlar va xizmatlar ulushi hamda uning
o‘zgarishi
1.3-jadval
Кo‘rsat-
kichlar
2004 y
2005 y
2010 y
2012 y
mlrd.
so‘m
%
mlrd.
so‘m
%
mlrd.
so‘m
%
mlrd.
so‘m
%
YaIM
12189,5 100 15923,4 100 62388.3
100 96589.8 100
Shu jumla-
dan:
Tovarlar
qiymati
5899,7 48,4 8120,9 51,0
26078,3 41,8 38925,7 40,3
Кo‘rsatilgan
хizmatlar
qiymati
4583,2 37,6 6114,6 38,4 31400,9 49,0 50226,7 52,0
Sof soliqlar
1706,6
14
1687,9 10,6
4909,1
9.2
7437,4
7.7
17
Aholi jon boshiga YaIMning o‘sish dinamikasi
1.4-jadval
Yillar
Кo‘rsatkichlar
YaIM,
mlrd.so‘m
YaIMning o‘sish
sur’ati, %da
Aholi jon
boshiga real
YaIMning
o‘sishi, % da
1997
976,8
5,2
3,3
1998
1416,2
4,4
2,6
1999
2128,7
4,3
2,8
2000
3255,6
4,0
2,5
2001
4868,4
4,2
3,1
2002
7469,3
4,2
3,2
2003
9664,1
4,4
3,2
2004
12189,5
7,7
6,5
2005
15923,4
7,0
6,6
2006
20759,3
7,3
6,8
2007
27161,2
9,5
7,1
2008
38969,6
9,0
7,2
2009
49375,6
8,1
7,0
2010
62388,3
8,5
7,3
2011
78764,2
8,3
7,0
2012
96589.8
8,2
6,9
4-§. Nominal va real YaIM (YaMM). Narx indeksi
Nominal yalpi milliy mahsulot joriy yil narxlarida, real mahsulot
esa solishtirma (doimiy), ya’ni bazis davrdagi narxlarda yoki qat’iy
valutalarda hisoblanadi. Real yalpi milliy mahsulot ko‘rsatkichi ma’lum
vaqt oralig‘ida mahsulot ishlab chiqarish jismoniy hajmining
o‘zgarishini baholash imkoniyatini beradi.
Nominal yalpi milliy mahsulot hajmiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar:
ishlab chiqarish real hajmining o‘zgarishi;
narx darajasining o‘zgarishi.
Real yalpi milliy mahsulot nominal yalpi milliy mahsulotni narx
indeksiga bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi:
18
indeksi
arx
YMM
Nominal
YMM
eal
N
R
Agar narx indeksi miqdori 1,0 birlikdan kam bo‘lsa nominal yalpi
milliy mahsulot ko‘payishi, 1,0 birlikdan ko‘p bo‘lsa kamayish
tomonga o‘zgaradi.
Narx indeksi joriy va bazis yillardagi narxlar darajasini taqqoslab
aniqlanadi. Bunda ikki xil narx indekslaridan foydalaniladi:
a) iste’molchilik tovarlari narx indeksi;
b) yalpi milliy mahsulot narx indeksi.
Birinchi holda iste’molchilik tovarlar va xizmatlarning ma’lum
to‘plamini o‘z ichiga olgan «iste’molchilik savati»ning ikki davrdagi
(joriy va bazis) narxlari taqqoslanadi.
Yalpi milliy mahsulot narx indeksidan foydalanganda, nafaqat is-
te’molchilik tovarlari, balki investitsion tovarlar, davlat tomonidan
sotib olingan hamda eksport va import qilingan tovarlar narxlarining
summalari taqqoslanib umumiy narx indeksi aniqlanadi.
Narx indeksini aniqlash formulasini quyidagicha tasvirlash mum-
kin:
P
Do'stlaringiz bilan baham: |