1-mavzu bozor iqtisodiyotida innovatsiya reja: Innovatsiyaning mazmuni va mohiyati Innovatsiyaning maqsadlari

 
5. Annuitet usuli 
Annuitet (nem. Annuitat lat. annuitas – har yillik to‘lov) – uzoq muddatli 
zayom  turlaridan  biri,  unga  ko‘ra  kreditor  har  yili  olingan  summa  va  foizlarni 
qaytarib berish hisobiga daromad (renta) oladi. 
Tuzilgan  shartnomalar  (bitimlar)  bo‘yicha  to‘lovni  bir  martalik  to‘lov 
bilan yoki vaqt bo‘yicha taqsimlangan bir qator to‘lovlar bilan amalga oshirish 
mumkin. Bu, masalan, ijara to‘lovi, pulini bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan sotib 
olingan  mulk  uchun  to‘lovlar,  mablag‘larni  turli  dasturlarga  investitsiyalash 
bo‘lishi  mumkin,  ya‘ni  bunda  bir  xil  vaqt  oralig‘ida  amalga  oshiriladigan 
to‘lovlar  to‘lov  oqimini  tashkil  qiladi.  Umumiy  to‘lov  summasini  investitsiya 
loyihasining  yillari  bo‘yicha  bir  xilda  taqsimlash  usuli  annuitet  (yoki  qarzni 
qaytarib  berish  hisobiga  har  yillik  badal  usuli)  deb  ataladi,  u  sof  joriy  qiymat 
usulining bir ko‘rinishini ifodalaydi. 
Qarzga (zayom, kredit) xizmat ko‘rsatish bo‘yicha xarajatlar uning asosiy 
qismi  (qarz  amortizatsiyasi)  va  hisoblangan  foizlarni  qaytarib  berishni  qamrab 
oladi.  qarzlarni  qaytarib  berish  usullari  shartnoma  tuzishda  ishdlab  chiqilgan 
rejaga  muvofiq  kelishib  olinadi,  unda  yil  davomida  to‘lovlar  soni  (muddatli 
to‘lovlar  soni)  va  ularning  hajmi  belgilab  qo‘yiladi.  Bunda  muddatli  to‘lovlar 
asosiy  qarzdan  tashqari,  unga  nisbatan  hisoblangan  foizlarni  ham  to‘lashga 
mo‘ljallangan  to‘lovlar  sifatida  ko‘rib  chiqiladi.  O‘z  navbatida,  asosiy  qarzni 
qaytarib  berish  foizlardan  alohida,  bir  xil  miqdorda  amalga  oshirilishi  yoki 
masalan, arifmetik yoki geometrik progressiyada o‘zgarib borishi mumkin. 
Oshirilgan  summa  yoki  uning  hozirgi  (joriy,  keltirilgan)  hajmi 
annuitetning umumlashtiruvchi ko‘rsatkichi hisoblanadi. Oshirilgan summa bu – 
pul  oqimini  tashkil  qiluvchi  barcha  to‘lovlar  va  ularga  nisbatan  hisoblangan 
foizlarning oxirgi to‘lov sanasidagi (muddat yakunidagi) yig‘indisidir. U butun 
renta  muddati  davomida  hisoblangan  bir  xil  vaqt  oralig‘ida  kiritiluvchi  kapital 
hajmini foizlar bilan ko‘rsatadi. 
qarzni qaytarib berish bir xil vaqt oralig‘ida (har bir hisob-kitob davrining 
oxirida),  asosiy  qarz  va  unga  nisbatan  hisoblangan  foizlarni  qaytarib  berishga 
imkon  beruvchi  bir  xil  ulushda  amalga  oshirilgan  holatlarda  har  yillik  to‘lov 
(asosiy qarz va foizlar) hajmi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
 
a
i
t
t
i
c
K
P
E
E
E
P
P






1
)
1
(
)
1
(
(18.11) 
 

---

127 
 
bu erda  
R
s
  –  har  yillik  to‘lovning  keltirilgan  qiymati  (kapitallashgan 
takrorlanuvchi summa), so‘m.;  
R
i
 – hozirgi umumiy to‘lov qiymati (qarz miqdori), CH
ts
, so‘m.;  
E – foiz stavkasi;  
t – loyiha amalga oshiriladigan yillar soni;  
K
a
 – annuitet (qarzni qaytarib berish) koeffitsienti. 
 
1
)
1
(
)
1
(
1





t
t
a
E
E
K
 
 
 
 
(18.12) 
 
(7.30)  formula  bo‘yicha  aniqlanuvchi  annuitet  koeffitsienti  K
a
  qarzlarni 
qaytarib  berish  koeffitsienti  yoki  pul  birligi  amortizatsiyasiga  badal  deb  ham 
ataladi.  U  pul  birligining  joriy  qiymatini  ifodalovchi  K
p
  rentani  keltirish 
koeffitsientining aksi sanaladi, ya‘ni 
 
E
E
K
t
n




)
1
(
1