yoki uning o‘rtacha yillik ko‘rsatkichi yiliga kamayib boradigan kredit
miqdorini hisobga olgan holda
(250·0,1q225·0,1q202·0,1q182,25·0,1q164,0·0,1)/5 q 20,5.
Bunda B variant bo‘yicha o‘rtacha yillik iqtisodiy foyda kamayadi va
162,0 - 20,5 q 141,5 mln. so‘mni tashkil qiladi, bu esa baribir A variantga
qaraganda ko‘proq.
Biroq agar kredit bo‘yicha foiz, aytaylik, yiligia 20%ni tashkil qilsa,
to‘lovlar quyidagiga teng bo‘ladi
3
,
86
1
)
2
,
0
1
(
)
2
,
0
1
(
2
,
0
250
5
5
Д
yoki o‘rtcha yiliga 33,6 mln. so‘m. Bu holatda o‘rtacha yillik foyda
foizlarni chiqarib tashlashni hisobga olgan holda 162,0 - 33,6 q - 128,4 mln.
so‘mga teng bo‘ladi, bu esa A variant bo‘yicha qiymatdan kam bo‘ladi. 20%
yillik foiz stavkasi bo‘yicha kredit sharoitlarida A variant samarali bo‘lib
chiqadi.
122
Haqiqatdan ham, agar bo‘sh qolgan 250,0 mln. so‘mni investor hech
bo‘lmaganda yillik 8% stavka bilan bankka joylashtiradigan bo‘lsa, 5 yildan
so‘ng uning hisobraqamida 250,0(1 q 0,008)
5
- 367,3 mln. so‘m bo‘ladi, ya‘ni
hisoblangan foizlar miqdori 367,3 - 250,0 q 117,3, yillik daromad esa 117,3/5 q
23,5 mln. so‘mga teng bo‘ladi. Agar bu daromadni A loyiha bo‘yicha foydaga
qo‘shadigan bo‘lsak (130,0 q 23,5 q 153,5 mln. so‘m), bu loyiha bo‘yicha
foydadan kamroq va undan foydalanish samaraliroq bo‘ladi. Demak, masalaning
yakuniy echimi bo‘nak qilingan kapital, muddatli depozitlar va kredit bo‘yicha
foizlarga bog‘liq bo‘ladi. Bunda ko‘rib chiqilayotgan barcha variantlarni nafaqat
investitsiyalar hajmi (misoldagi kabi) va ulardan foydalanish muddatlari
bo‘yicha, balki ularni amalga oshirishdan olinuvchi daromad bo‘yicha ham
taqqoslasa bo‘ladigan ko‘rinishga keltirish lozim.
Investitsiya loyihalarini tahlil qilish uchun eng ko‘p qo‘llanuvchi
ko‘rsatkichlardan biri kapitalning o‘zini qoplash davri (muddati) hisoblanadi.
Uni aniqlashda investitsiyalar qancha vaqtdan keyin qaytarib berilishi va loyiha
foyda keltirishni boshlashi aniqlanadi.
Investitsiyalarning o’zini qoplash muddatini hisoblash (ingl. payback
perjod, RR) investitsiyalarni qaytarib berish uchun zarur bo‘lgan, kiritilgan
mablag‘larni investitsiya loyihasini amalga oshirish natijasida olingan
daromadlar hisobiga qoplash mumkin bo‘gan vaqtni aniqlashdan iborat. O‘zini
qoplash muddati deganda yanayam aniqroq loyihani yakunlash paytida
diskontlangan sof daromad miqdori investitsiyalar miqdoriga teng bo‘lgan vaqt
davri davomiyligi tushuniladi.
O‘zini qoplash muddatini aniqlashga ikki xil yondashuv ma‘lum. Ulardan
birinchisiga ko‘ra boshlang‘ich investitsiyalar miqdori yillik (yaxshisi, o‘rtacha
yillik) tushumlarga taqsimlanadi. U pul tushumlari yillar bo‘yicha teng bo‘lgan
holatlarda o‘llanadi.
Kapitalga foyda me‘yorini ikki usul bilan hisob-kitob qilish mumkin:
birinchi usulda kapitalga foyda me‘yori N
pk
foizlarda boshlang‘ich kiritilgan,
asosiy fondlarni xarid qilish va o‘rnatish hamda aylanma vositalarni oshirish
xarajatlarini qamrab oluvchi kapital miqdoridan kelib chiqib hisob-kitob
qilinadi, ya‘ni
100
/
.
К
Т
Д
Н
К
П
(18.6)
ikkinchi usulda loyihaning butun amal qilish muddatida kiritilgan kapitalning
o‘rtacha hajmi aniqlanadi:
100
)
(
/
2
0
.
К
К
Т
Д
Н
К
П
(18.7)
bu erda
123
D – loyihaning butun xizmat qilish (foydalanish) muddatida yillik
daromadlar miqdori;
K – loyihani amalga oshirishga birlamchi qo‘yilmalar;
K
0
- qo‘yilmalarning qoldiq qiymati.
Do'stlaringiz bilan baham: |