Va jahon hamjamiyati mavzusini yoritishda keys- stadi metodidan foydalanish

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-bob.  AKADEMIK  LITSEYDA  “MUSТAQIL  O‘ZBEKISТON  VA 

JAHON  HAMJAMIYAТI”  MAVZUSINI  O‘QIТISHDA  KEYS-SТADI 

MEТODINING AFZALLIKLARI. 

---

25 

 

2.1.  Keys-stadi  –  ta’lim  berishning  ilg‘or  innovatsion  pedagogik 

texnologiyalaridan biri. 

Uzluksiz 

ta’lim 

tizimining 

shakllanishi 

o’z-o’zidan 

kadrlar 

tayyorlash jarayonining 

yangicha  mazmun  kasb  etishini  ta’minlaydi. 

Barkamol shaxs va malakali mutaxassisni tayyorlashga yo’naltirilgan uzluksiz ta’lim 

(shu  jumladan, tarbiya)  jarayonining  yangi  mazmuni  mazkur  jarayonga  ilm  fan, 

texnika  va  ishlab chiqarish  sohalarida  yaratilgan  g’oya,  kashfiyot  va  yutuqlarning 

tadbiq etilishi. Ushbu jarayonda demokratik, insonparvarlik tamoyillarining  ustuvor 

o’rin  tutishi,  ta’lim  va  tarbiya  jarayonini  insonparvarlashtirish (ya’ni,  ta’lim-

tarbiya jarayonining  asosiy  sub’ektlaridan  biri  bo’lgan  o’quvchi  –  ta’lim  oluvchi 

shaxsning xurmat  qilinishi.  Uning  sha’ni,  or-nomusi,  qadr-qimmati  va 

huquqlaridaxlsizligining  ta’minlanishi),  ta’lim  oluvchi  (o’quvchi)  ning 

pedagogik jarayondagi  faol  ishtirokini  yuzaga  keltirish  uchun  muayyan  shart 

sharoitlarni yaratish,  ularning  hoxish-istaklari  bilan  o’rtoqlashish,  shaxsiy 

tashabbuslarni qo’llab  quvvatlash,  ularda  mustaqil  fikr  yuritish  layoqatini 

tarbiyalash,  bu  borada muayyan  ko’nikma  xosil  qilish,  xosil  qilingan 

ko’nikmaning  faoliyat  malakasiga aylanishga  rag’bat  bildirish,  o’quv (manb’alari 

va  ko’rsatmali  vositalar)  mazmunida yuqorida  qayd  etilgan   g’oyalarning  o’rin 

olishiga erishish, ta’lim oluvchilarda bilim olishga nisbatan ichki ehtiyoj, qiziqish, 

rag’batni  yuzaga  keltirish, shuningdek,  ongli  munosabatni  qaror  toptirish  va 

hokazolar asosida yaratiladi

1

. 

Тa’lim 

muassasalarining 

faoliyat 

jarayoniga 

yangi pedagogik 

texnologiyalarni  tatbiq etish   bir  qator   shartlarga   muvofiq   amalga oshiriladi. 

Хususan,  bo’lajak pedagogik  faoliyatni  tashkil  etayotgan  o’qituvchilarni  yangi 

pedagogik  texnologiyaning  mohiyatini  ochib beruvchi  nazariy  ma’lumotlardan 

xabardor etish; 



   bo’lajak  yoki faoliyat  olib  borayotgan  (pedagog)  larni  yangi  pedagogik   

texnologiya  hamda  uning  mohiyati  xususidato’laqonli ma’lumot  bera olish 

                                                             

1

 Нишоналиев У. Педагогик технология: Истиқбол ва муаммолар.Т.: 1999.11-20 б. 

 

---

26 

 

imkoniga 

ega 

bo’lgan 

o’quv manb’alari (o’quv darsligi, 

qo’llanma, 

metodik  tavsiyanoma,  shuningdek,  muayyan  o’quv  fanlari  bo’yicha  mashg’ulot 

loyixalari va h.k.) bilan yetarli darajada ta’minlash; 



    ta’lim muassasalari faoliyatida 

yangi 

pedagogik texnologiyalarni   

qo’llash borasida to’plangan yetakchi xorijiymamlakatlar, 

shu jumladan 

maxalliy pedagoglarning ilg’or tajribalarini ommalashtirish; 



    bo’lajak yoki pedagogik  faoliyat  olib  borayotgan ta’lim  jarayonidagi 

yangi pedagogik texnologiya nazariyasig’oyalaridan samarali, o’rinli va maqsadga 

muvofiq  foydalana  olish  ko’nikmasini xosil  qilish,  ushbu  ko’nikmani  amaliy 

faoliyat  malakasiga  aylantirish  uchun zarur  shart-sharoit  yaratish  (chunonchi, 

nazariy va amaliy konferensiya, seminar vadavra suhbatlari, maxsus o’quv kurslarini 

tashkil  etish,  pedagog  xodimlarning rivojlangan  mamlakatda  tajriba  orttirishlarini 

yo’lga qo’yish va h.k.)

1

. 

Yuqorida  bildirilgan  fikr  muloxazalardan  shunday  xulosalarga 

kelish mumkin: 

1.Тa’lim  jarayoni  samaradorligini  oshirish,  ta’lim  oluvchilarning 

mustaxkam nazariy bilim,  faoliyat,  ko’nikma  va  malakalarini  shakllantirish,  ularni 

kasbiy  mahoratga  aylanishini  ta’minlash  maqsadida  o’qitish  jarayonida 

yangi pedagogiktexnologiyadan  foydalanish  davr  taqozosi  hamda  ijtimoiy  zaruriyat 

sifatida kun tartibiga qo’yilmoqda. 

2.Тa’lim  jarayoniga  yangi  pedagogik  texnologiyani  tadbiq  etish 

kadrlar tayyorlashga  yo’naltirilgan  umumiy  jarayon  mazmunining  sifat  jihatdan 

o’zgarishini ta’minlaydi. 

3. Yangi  pedagogik  texnologiya  nazariyasi  g’oyalaridan  foydalanish  asosida 

tashkil etilgan  ta’lim  jarayoni  barkamol  shaxs  va  malakali  mutaxassisni 

tarbiyalash borasidagi 

ijtimoiy 

buyurtmaning 

bajarilish 

xolatining 

sifat 

ko’rsatkichiga ega bo’lishiga olib keladi. 

                                                             

1

 Рахмонов Я.Ю.Таълим жараёнида ўқувчиларнинг ақлий меҳнат фаолиятини ташкил этишнинг педагогик 

асослари.Автореферат. Т.: 2006 й.24 б 

---

27 

 

4. Barkamol 

shaxs 

va 

malakali 

mutaxassislarning 

ijtimoiy 

ishlab 

chiqarish jarayonidagi 

faoliyatlari 

hamda 

ularning 

samarasi 

ijtimoiy 

taraqqiyotning tezlashuviga olib keladi. 

 “Case” so’zi, lotincha “casus” – “voqea, hodisa” so’zidan kelib chiqqandir. 

Boshqacha  aytganda,  bu  tushuncha  hayotda  yuz  beradigan  qandaydir  voqea  yoki 

hodisani,  aniq  bir  vaziyatning  tafsilotini  anglatadi.  Umuman  olganda,  keys  stadi 

(aniq bir holat yoki vaziyat) muayyan jarayonda sodir bo’ladigan haqiqiy voqelikni 

so’zlar,  raaqmlar,  obrazlarda  ifoda  etishda  namoyon  bo’ladi.  Bundan  tashqari,  bu 

ifoda  ta’lim  sohasida,  hodisa  yoki  vaziyatning  tadqiq  etish  uchun  ishlatiladigan 

axborot,  stenografiya  sifatida  qo’llaniladi.  Keys  stadi    hodisa  yoki  vaziyatning 

oddiy  tafsilotidan  farqli  o’laroq,  u  o’quv  materialini  o’zlashtirish  uchun 

ko’maklashuvchi  axborotni  o’z  ichiga  oladi.  Bunga  duch  kelgan  muammoni 

aniqlash  va  uning  yechim  yo’llarini  izlash  orqali  erishiladi.  Keys  stadi  muayyan 

o’quv  maqsadli  bilim  olish  vositasi  sifatida  ishlab  chiqilishi  zarur.  Ushbu 

maqsadlar  keng  ko’lamli  bo’lib,  axborotlar,  ma’lumotlar  tafsilotlar  yoki  bilan 

ta’minlanishini  nazarda  tutadi,  ular  muayyan  qarashlar  yoki  usullarni  namoyon 

etishda  qo’llanilishi  mumkin.  “Keys  stadi”  atamasini  o’qitish  va  tadqiq  etish 

yo’nalishlarida  qo’llashda  turlicha  yondoshish  zarurligini  alohida  qayd  etish 

lozim

1

.  

Mutaxassislar  mazkur  terminni  tashkilotlarni jadal o’rganish,  ifodalash  va 

tahlil  etish  uchun  ishlatadilar,  uning  natijasida  yangi  nazariya  yaratiladi,  mavjud 

nazariya tekshirib ko’riladi, yangi yechimlar aniqlanadi. Keys usuli birinchi marta 

Garvard  biznes  maktabida  bo’lg’usi  advokatlarni  amaliy  malakalarga  o’rgatishda  

ishlatila boshlangan edi. 

Vaziyatlar  mazmuni  va  tafsilotini  ifodalashning  turli  xil  ko’rinishlari 

mavjud.  Keys  stadi  bir  yoki  bir  necha  iboralardan  tortib,  yuzlab  varaqlardagi 

hajgacha  ega  bo’lishi  mumkin.  Yirik  hajmdagi  keys  stadiga  duch  bo’lgan 

o’quvchilar,  odatda  keys-stadining  tafsiloti  qanchalik  yirik  bo’lsa,  shunchalik 

                                                             

1

 

Покушалова Л. В. Метод case-study как современная технология профессионально-ориентированного 

обучения студентов [Текст] / Л. В. Покушалова // Молодой ученый. — 2011. — №5. Т.2. — С. 155-157.

 

---

28 

 

murakkab  deb  hisoblaydilar.  Bu  noto’g’ri  xulosadir  –  chunki  ko’pchilik  qisqa 

keyslar  chigalroq  bo’ladi.  Keysni  tuzishda  muayyan  vaziyatni  ifodalash  uchun 

uning  yozma  shaklidan  shart  emas.  Vaziyatlarni  ifodalash  uchun  fotografiya, 

videofilmlar,  audioyozuvlar  yoki  slaydlardan  foydalanish  mumkin.  Barcha  ushbu 

vositalar  o’quvchilarga  vaziyatni  haqiqatda  yaqinroq  gavdalantirishga    yordam 

beradi.  Shu  bilan  birga  yozma  shakldagi  axborot,  masalan  fotografiya  shaklidagi 

axborotdan  ko’ra  qayta  ishlash  va  tahlil  etish  qulayroqdir.  Bu  hollarda 

fotografiyalarni  yozma shakldagi axborot bilan  to’ldirish zarur.  Yozma keyslarni 

o’rganish  tajribasi  bo’lgan  o’quvchilarni  o’qitishda  multivositalar  axborotlardan 

foydalanilgan keyslarni qo’llash maqsadga muvofiqdir. 

Keys  stadi  (  muayyan  vaziyatlar)  individumlar,  sheriklar,  guruhlarda, 

korxonalarda,  hattoki  butun  bir  mamlakat  miqyosida  o’zining  ta’lim  xususiyatiga 

ko’ra  yuzaga  keluvchi  muammolarni  ifodalash  mumkin.  Keyslar  ta’limning  turli 

sohalarida:  biznes,  boshqaruv,  tibbiyot,  arxitektura,  qurilish  hamda  nostandart 

muammolar  majmuasi  yechimini  qabul  qilish  malakasini  talab  etadigan  barcha 

fanlarda qo’llanilishi mumkin.