Электротехниканинг фанининг таърифи ва ахамияти

4.4. Генератор чулғамларини учбурчак шаклида улаш
Агар уч фазали ток генераторлари, биринчи фазасининг охирги учи 
иккинчи фазасининг боши билан, иккинчи фазасининг охирги учи учинчи 
фазанинг боши билан, учинчи фазанинг охирги учи биринчи фазанинг боши 
билан уланса, бундай улаш учбурчак шаклида уълаш деб юритилади (4.8- расм). 
А, В, C— чулғамларнинг боши х, y,z — чулғамларнинг охири. 
Учбурчак шаклида улашда линия кучланишлари, яъни линия 
кучланишлари орасидаги кучланиш фаза кучланишга тенг бўлади: 
U
AB
=U
A
, U
BC
=U
B 

ва
U
CA
= U
C 
Учта симметрик ЭЮК ларнинг йиғиндиси нолга тенг (4.9-расм), чунки 
фазалардаги ЭЮК ларнинг икки векторини, масалан 

---

94 
4.8-расм. Учбурчак шаклида улаш 4.9-расм. ЭЮК ларнинг вектор
диаграммаси 
 
 
Е
А
билан Е
B
ни қўшганимизда катталиги жихатидан учинчи векторга тенг, бироқ 
ишораси тескари бўлган Е
C
вектор ҳосил бўлади: 
E
AB
+E
B
+-E
C
; -E
C
+E
c
=0
Шундай усул билан генератор ва истеъмолчилар уланади (4.10-расм). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4.10-расм. Генератор чулғамлари ва истеъмолчиларни учбурчак
шаклида улаш 
Чулғамлар учбурчак шаклида уланганда линия ва фаза кучланишлари ўзаро тенг 
бўлади, яъни 

---

95 
U
л
=U
ф 
 
Линия ва фаза токлари орасидаги муносабатни аниқлаш учун токлар
стрелкалар билан кўрсатилган. Линия токларининг генератордан истеъмолчига 
қараб йўналишини мусбат йўналиш деб қабул қиламиз (4.10-расм). Фаза
токларининг йўналишини ҳам мусбат деб оламиз. 
Кирхгофнинг биринчи қоидасига кўра А, В, C тугунчаларда токларнинг 
оний қийматларини қуйидагича ѐзиш мумкин: 
А тугун учун 
i
A
+i
CA
=i
AB 
B тугун учун
i
B
+i
BA
=i
BC
C тугун учун 
i
C
+i
BC
=i
CA
Бундан
i
A
= i
AB
- i
CA
i
B
= i
BC-
 i
BC
 
 
Демак, линия токларининг оний қиймати фазалардаги токлар оний 
қийматларининг алгебраик айирмасига тенг экан. 
Токлар окий қийматларининг алгебраик йиғиндиси уларнинг эффектив 
қийматларининг геометрик йиғиндисига мос келади. Шунинг учун қуйидагича 
ѐза оламиз: 
I
A
=I
AB 
- I
CA
 
I
B
=I
BC 
- I
AB
 
I
C
=I
CA 
- I
BC 
 
тенгламалар еистемаси ва 4.8-расмдан қуйидаги хулосаларни чиқариш 
мумкин. 

---

96 
1) 
ҳар бир линия токи фаза токлари векторларининг айирмасига тенг; 
2) 
фаза токларининг ҳар қандай қийматида ҳамлиния токларини геометрик 
йиғиндиси нолга тенг бўлади. 
I
A
+I
B
+I
C
=0 
4.11-расмда симметрик нагрузкада фаза ва линия токларининг вектор 
диаграммаси кўрсатилган, 
Бу диаграммада линия токлари симметрик, диаграмма ҲОСИЛ қилган 
бўлиб, у фаза токларининг диаграммасига нисбатан 30º силжиган, 
ѐки
I
A
=I
AB
3
, I
B
=I
BC
3
, I
C
=I
CA
3
. 
Шунинг учун
I
A
=I
B
=I
C
=I
л 
Лекин
I
AB
=I
BC
=I
CA
=I
л 
Демак,
I
л
=
3
I
ф