2-jadval
Xalq og‘zaki ijodining o‘ziga xos xususiyatlari:
B
ola
la
rni
ng
o
‘z
ij
odk
or
lig
i
va i
jr
ochi
lig
i
hos
ilal
ari
bo’lg
an
qo
‘sh
iq
la
r
va
o
‘y
in
la
r
–
o
‘z
bek
bol
al
ar
f
olklo
rin
in
g
as
os
in
i
tas
hkil
et
ad
i
.
Bolalar folklori - kichkintoylar olami bilan kattalar
dunyosining o‘zaro uyg‘unlashuvi oqibatida yuzaga
kelgan o‘yinlar, qo‘shiqlar va muzikali poetik
janrlarning yaxlit bir tizimiga aylangan xalq og‘zaki
ijodiyotining o‘ziga xos tarmog‘idir.
Kattalar hamisha o‘z farzandlarini o‘ylab yashaganlar –
mehnat va ijod bilan shug‘ullangan. Bu jarayon ularda bola
va uning taqdiri to‘g‘risida qayg‘urish majburiyatining
tobora chuqurlashuvi tarzida kechib, talay qo’shiqlarning
to‘qilishiga sabab bo’lgan.
Kattalar bolalarning tabiatga munosabatini
shakllantirishda ham faol ishtirok etadilar. Buning
natijasida bolalar taqvimi va uni ifoda etuvchi
marosim qo’shiqlari yuzaga kelgan.
50
So‘z san’atining
boshlang‘ich namunasi –
unda uzoq o‘tmishda
yashagan ibtidoiy ajdodlar
hayoti o‘z ifodasini topgan.
Folklor asarlari og‘zaki
aytiladi (ertak, maqol,
topishmoq, rivoyat,afsona,
latifa, naql); ijro etiladi
(doston, og‘zaki drama, lof,
askiya); kuylanadi (qo‘shiq
)
Xalq –
folklorning ijodkori.
Folklor qabila, urug‘,
elat, xalq yoki
millatning mafkurasi
va psixologiyasini
aks ettiradi.
Xalq
og‘zaki
poetik ijodi –
folklor
Folklorda
an’anaviylik
-
mavzu va
g‘oyaviy mundarijasi,
badiiy mazmunda aks
etadi
Folklor asarlari jonli ijro
jarayonidagina yashaydi.U
asosan so‘z va kuy
uyg‘unligida ijro etiladi.
Variantlilik-folklorning
jonli yashash tarzi.Variant-
ma’lum bir asarning jonli
og‘zaki epik an’ana zaminida
vujudga kelgan, bir-birini
inkor etmasdan, yonma-yon
yashay oladigan va o‘zaro
farqlanuvchi matnlardir
.
3-slayd
Alla janri xususiyatlari
51
4-slayd
Allalar faqat
kuylanadi.Monoto
n ohang yetakchi
Bola uchun uning
so’zi emas, balki
kuyi muhim
So’z ohang va
harakat birligi
allalarning
kompozitsion
butunligi
Allalarda to’rtlik
band tuzilishi
yetakchi
allalarda bola qo’zichoq,
qo’chqor, olqor,
toychoq, saman, toyloq,
bo’taloq, kiyik(ohu),
quralay, serka, bulbul
kabilar orqali
obrazlanadi
BOLALAR FOLKLORI JANRLARI
ALLALAR (VOQEABAND
(SUJETLI) va PAROKANDA
ALLALAR)
AYTIM-OLQISHLAR
ERKALAMA VA
OVUTMACHOQLAR
TEGISHMACHOQLAR
MASXARALAMALAR
YALINCHOQLAR
QIZIQMACHOQLAR
HUKMLAGICHLAR
QAYTARMACHOQLAR
MASXARALAMALAR
52
5-slayd
53
54
Tavsiya etiladigan adabiyotlar
:
1. Karimov I.А. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori.–
–T., 1997.
2. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. –T.: Ma’naviyat,
2008.
3. Allayo-alla. O‘zbek xalq allalari. To‘plovchi va nashrga tayyorlovchi
4. Afzalov M. O‘zbek xalq ertaklari haqida. –T.: Fan, 1964.
5. Berdiyorov H., Rasulov R. O‘zbek tilining paremiologik lug‘ati. –
T.:O‘qituvchi,1989.
6. Boychechak.O‘X I . To‘plovchi, nashrga tayyorlovchi O.Safarov.–
T.G‘ASN,1984.
7. Valixonov O. Chiston. // “Guliston” j., 1974, 7-son, 31-b.
8. Galiyev Sh., O‘zbek bolalar o‘yin folklori.– T.:Fan, 1998.
9. Jalolov G‘. O‘zbek ertaklarida janrlararo munosabat.– T.:Fan,1983.
10. Jumaboyev M. Bolalar adabiyoti va folklor. –T.,2006.
11. Jahongirov G‘. O‘zbek bolalar folklori. –T.:O‘qituvchi, 1972.
12. Imomov K. O‘zbek xalq satirik ertaklari. –T.:Fan,1974.
13. Mahmudov T. Hamid Olimjonning “Oygul bilan Baxtiyor” ertak-dostoni
va uning folklor asoslari. SamDU asarlari: Adabiyot va hayot. –
55
Samarqand,1969, 84-100-b.
14. Safarov O. Chittigul. O‘zbek bolalar xalq o‘yinlari. – T.G‘ASN, 2000.
Yana: Hamid Olimjon she’riy-adabiy ertaklari. // Pedagogik mahorat,
2003, 4-son, 62-69-b. Yana: Folklor va bolalar adabiyoti. // O‘TA, 2003,
6-son, 20-27-b. Yana: O‘zbek xalq og‘zaki ijodi. –T.: Musiqa, 2010.
Yana: Bolalarni erkalovchio‘zbek xalq qo‘shiqlari. –T.,1985; yana: O‘zbek
bolalar xalq o‘yinlari. – T.:Sharq, 2010.
15. Topishmoqlar. O‘XIT. –T.:G‘ASN, 1989.
16. Shermuhamedov P. Ertak-bu bir bahona.Kitobda: Bolalar olami. –
T.:Yosh gvardiya, 1989, 11-19-b.
17. Shomaqsudov Sh., Shorahmedov Sh. Hikmatnoma. – T.,1990; yana:
Maqollarning paydo bo‘lishiga doir. // O‘TA, 1971, 4-son, 31-33-b.
18. O‘zbek allalari. To‘plovchi va nashrga tayyorlovchilar: T.Nafasov,
K.Ochilov. – Qarshi, “Nasaf”, 1994.
19. G‘oziyeva S. Rasmli topishmoqlar. –T.:O‘qituvchi, 1979.
20. Husainova Z. O‘zbek topishmoqlari. –T.:Fan, 1966
Do'stlaringiz bilan baham: |