Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir

XIX BOB. VALYUTA KURSI 
 
19.1. Valyuta kursining mohiyati va uni aniqlash 
Barcha xalqaro bitimlar valyutalarni ayirboshlash orqali olib borilishi tufayli 
xar  qanday  ayirboshlashda  bo’lgani  kabi  valyuta  narxini  yoki  valyuta  kursini 
aniqlash zaruriyati paydo bo’ladi. Shunday qilib, valyuta kursi — bu, bir mamlakat 
pul  birligining  boshqa  mamlakatlar  pul  birligida  ifodalangan  narxidir.  Valyuta 
kursini  o’rnatish  kotirovkalash  deb  ataladi.  O’  to’g’ri  va  teskari  kotirovkalashga 
ajratiladi. Agar xorijiy valyuta birligining narxi milliy valyutada ko’rsatilsa, bunga 
to’g’ri kotirovkalash deb ataladi. Masalan, 1 AQSh dollari 2200 so’mga, 1 Rossiya 
rubli  80  so’mga  teng  va  hakozo.  Teskari  kotirovkalashda  milliy  valyutaning  bir 
birligiga  to’g’ri  keladigan  xorijiy  valyutaning  miqdori  o’rnatiladi.  Masalan,  1 
o’zbek  so’mi  0,000454  AQSh  dollariga  to’g’ri  keladi.  Dunyoning  ko’p 
mamlakatlarida,  shu  jumladan,  O’zbekistonda  ham  to’g’ri  kotirovkalash  qabul 
qilingan.  Valyuta  bozoridagi  talab  va  taklifni  solishtirish  natijasida  valyutaning 
narxi yoki kursi aniqlanadi. O’zbek so’mining kursi O’zbekiston valyuta birjasida 
o’rnatiladi, uning ishtirokchilari valyuta operatsiyalarini olib borish huquqiga ega 
bo’lgan  banklar  hisoblanadi.  Shu  bilan  birga,  turli  pul  birliklari  uchun  valyuta 
kurslarini o’rnatish jarayonida bozor kuchlarining ta’sir etish darajasi bir xil emas. 
Bu ta’sir kuchiga bog’liq holda valyuta kurslarini qabul qilishning bir-biridan farq 
qiluvchi ikki varianti mavjud. 
1. Talab  va  taklifga  asosan  aniklanadigan  egiluvchan  yoki  erkin  suzib 
yuruvchi valyuta kursi tizimi. 
2. Davlat 
aralashuvi 
asosida 
aniqlanadigan 
qat’iy 
bel- 
gilangan valyuta kursi tizimi. 
Erkin  suzib  yuruvchi  valyuta  kurslari  talab  va  taklif  asosida  aniqlanadi. 
Masalan,  bir  o’zbek  so’mining  AQSh  dollariga  almashishini  qarab  chiqamiz. 
Milliy  valyuta  kursining  pasayishi  natijasida  dollarga  talab  kamayadi  va  taklif 
esa oshadi (34- chizma). 

---

 
201 
 
Dollarga bo’lgan talabning kamayishi D to’g’ri chizig’ida berilgan. Bu shuni 
ko’rsatadiki,  agarda  dollar  o’zbekistonliklar  uchun  arzon  bo’lsa,  amerika 
tovarlari  ham  ular  uchun  arzon  bo’ladi  va  bu  o’z  navbatida  ularning  amerika 
tovarlariga bo’lgan talabini oshiradi.