TKI – ITTKIning yakunlovchi bosqichi, bu laboratoriya sharoitlari va tajribali ishlab
chiqarishdan sanoat ishlab chiqarishiga o’ziga xos o’tishdir. Ishlab chiqishlar ostida
muntazam ishlash tushuniladi, ular ITI natijasida olingan mavjud bilimlar va yoki amaliy
tajribaga asoslanganlar.
Ishlab chiqishlar yangi materiallar, mahsulotlar yoki qurilmalarni yaratish, yangi
jarayonlar, tizimlar va xizmatlarni tadbiq etish yoki ishlab
chiqarilayotgan va amalga
kiritilganlarni ancha takomillashtirishga qaratilganlar. Ularga quyidagilar kiradi:
a) muxandislik ob’ekti yoki texnik tizimning belgilangan konstruktsiyasini ishlab
chiqish (konstruktorlik ishlari);
b) g’oyalar va yangi ob’ektiv variantlarini, shu jumladan notexnikni, chizma yo
belgili vositalar tizim darajasida ishlab chiqish (loyiha ishlari);
v) texnologik jarayonlarni, ya’ni fizik, kimyoviy, texnologik va boshqa jarayonlarni
belgilangan foydali natijani ishlab chiqaruvchi mehnatning yaxlit tizimi bilan birlashtiruvchi
usullarni ishlab chiqish (texnologik ishlar).
Ishlab chiqishlar tarkibiga statistika yana quyidagilarni kiritadi:
tajribaviy namunalar (yaratilayotgan yangiliklarning printsipial xususiyatlariga ega
noyob modellar)ni
yaratish;
Ularni texnik va boshqa ma’lumotlar olish uchun zarur vaqt davomida sinovdan
o’tkazish va tajriba to’plash, u keyinchalik yangiliklarni qo’llash bo’yicha texnik hujjatlarda
o’z aksini topishi kerak;
qurilish uchun loyiha ishlarining belgilangan turlari, ular oldingi tadqiqotlarning
natijalaridan foydalanishni ko’zda tutadilar.
Tajriba, eksperimental ishlar ilmiy tadqiqotlar natijalarini tajribali tekshirish bilan
bog’liq ishlab chiqishlar turlaridir. Tajriba ishlari yangi mahsulotlarning tajribali
namunalarini tayyorlash va o’rganib olish, yangi (takomillashtirilgan) texnologik
jarayonlarni o’rganib olish maqsadiga ega. Eksperimental ishlar ITTKI o’tkazish uchun
zarur maxsus (nostandart)
uskunalar, apparatlar, asboblar, qurilmalar, stendlar, matnlarni
tayyorlash, ta’mirlash va ularga xizmat ko’rsatishga qaratilganlar.
Fanning tajriba bazasi – tajriba, eksperimental ishlarni bajaruvchi tajribali ishlab
chiqarishlar (zavod, tsex, ustaxona, tajriba – eksperimental bo’linma, tajriba stantsiyasi va
h.k) majmuasidir.
SHunday qilib, TKI ning maqsadi yangi texnika namunalarini yaratish
(modernizatsiyalash)
dan iborat, ular tegishli sinovlardan keyin seriyali ishlab chiqarishga
yoki bevosita iste’molchiga topshirishlari mumkin. TKI bosqichida texnik tadqiqotlar
natijalarining yakuniy tekshirilishi o’tkaziladi, tegishli texnik hujjatlar ishlab chiqiladi,
yangi texnikaning namunalari tayyorlanadi va sinovdan o’tkaziladi. Istalgan natijalarni olish
ehtimoli ITI dan TKI sari oshib boradi.
Yangi mahsulotni sanoat ishlab chiqarishni o’zlashtirilishi ITTKI ning yakunlovchi
bosqichi bo’ladi.
ITTKI natijalarini tadbiq etishning quyidagi darajalari (sohalari) ni ko’rib chiqish
kerak:
1. ITI natijalaridan yakunlangan ITI ning rivojlanishi bo’lgan yoki fan va
texnikaning boshqa muammolari va yo’nalishlari doirasida bajarilayotgan boshqa ilmiy
tadqiqotlar va ishlab chiqishlarda foydalanish.
2. ITTKI natijalaridan eksperimental namunalar va laboratoriya jarayonlarida
foydalanish.
3. TKI va eksperimental ishlar natijalarini tajribali ishlab chiqarishda o’zlashtirish.
95
4. ITTKI va tajribali namunalar sinovlari natijalarini
seriyali ishlab chiqarishda
o’zlashtirish.
5. Texnik yangiliklarni ishlab chiqarishga keng ko’lamda tarqatish va bozor
(iste’molchilar)ni tayyor mahsulotlar bilan to’ldirish.
ITTKI ini tashkil qilish hujjatlarning quyidagi sohalararo tizimlariga asoslanadi:
Davlat standartlashtirish tizimi (DST);
Konstruktorlik hujjatlarining yagona tizimi (KHYaT);
Texnologik hujjatlarning yagona tizimi (THYaT);
Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlashning yagona tizimi (ICHTTYaT);
Mahsulotni ishlab chiqish va ishlab chiqarishga qiyin tizimi;
Davlat mahsulotlar sifati tizimi;
Davlat “Texnikadagi ishonchlik” tizimi;
Standartlar va mehnat xavfsizligi tizimi (SMXT) va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: