7.3. Yangiliklar va innovatsiyalar portfelini shakllantirish
Tovarlarning raqobatbardoshligi, tashkilotning moliyaviy, texnik, sotsial, tashkiliy
holati, uning raqobat afzalliklarini tahlil qilish natijalari asosida tashkilotning faoliyat
yuritish va majmuaviy rivojlanish siyosati shakllantiriladi. Tashkilotning siyosati – tashkilot
rahbariyati tomonidan faoliyatning qandaydir sohasi (texnik, iqtisodiy, sotsial, tashqi
iqtisodiy va h.k)da o’tkaziladigan asosiy yo’li, strategik tadbirlar tizimidir. Yangiliklar ya’ni
innovatsiyalarni tadbiq etish har qanday strategiyaning asosi bo’ladi.
10
Innovatsiya faoliyatlarini yaratish bo’yicha bin qancha qulayliklar mavjud, ayniqsa
innovatsion tadbirkorlikning maqsadi innovatsiyalarni amalga oshirish yo’li bilan natija
olishdan iboratdir. Innovatsion faoliyat sohasini belgilash uchun tashkilotning asosiy
strategiyalari (maqsadlari)ni ta’riflovchi quyidagi belgilarni kiritamiz
11
:
K – Ishlab chiqarilayotgan tovarning sifatini oshirish. Strategiya tashkilot foydasini
ko’payishiga, ammo katta xatar bilan, olib keladi;
TS – Tovar narxini qolgan strategiyalarni o’zlashtirishsiz saqlab qolishda pasaytirish.
Ushbu strategiya ishlab chiqarilgan tovar va o’zlashtirilgan texnologiyalarni bozorga
mustahkam ravishda tadbiq etish, sotishga qaratilgan. Strategiya, qoidaga ko’ra, tashkilot
foydasini kamayishiga olib keladi.
S – ishlab chiqarilayotgan tovar tannarxini yangi texnologiyalar, ishlab chiqarish va
mehnatni tashkil qilishning yangi usullari, menejmentni o’zlashtirish hisobiga pasayishi.
Strategiya, qoidaga ko’ra tashkilot foydasini ko’payishiga olib keladi.
V – ushbu bozor uchun qolgan strategiyalarning o’zgarishsiz tovar ishlab chiqarish
dasturi (sotishlar hajmi)ni ko’payishi. Strategiya ko’lam samarasidan foydalanish hisobiga
foydani ko’payishiga olib keladi.
R – sotishning yangi bozorini o’zlashtirish, eski va yangi tovar servisini oshishi.
Strategiya, qoidaga ko’ra, tashkilot foydasini ko’payishiga olib keladi.
10
Р.А. Фатхуддинов «Инновационный менежмент: классификация, структура и отличительные черты
инновационных организаций: Экономические законы, законы организации, научные подходы и принципы и
др.»: Учебник для вузов. Изд. 5-е, испр., доп. «Питер», 2007
11
Borut Likar, co-editors Peter Fatur, Urshka Mrgole ; translation Arslingue K.Jontar, TEFL, TBE. - 1st. ed. -
El. knjiga. - Ljubljana INNOVATION management [Elektronski vir] page 51
84
Tashkilotning sanab o’tilgan strategiyalarini amalga oshirish uchun innovatsiyalar
zarur. 7.1-jadvalda tashkilot strategiyalarini amalga oshirish uchun zarur bo’lgan
innovatsiyalarning asosiy turlari sanab o’tilgan.
7.1- jadval
Tashkilot strategiyalarini amalga oshirish uchun zarur bo’lgan innovatsiyalar turlari
Tashkilot strategiyasini amalga oshirish
uchun zarur bo’lgan innovatsiyalarning turlari
Tashkilotning asosiy strategiyasi
K TS S V R
1.Kashfiyotlar asosida butunlay yangi
tovarni yaratish
+
+ +
2.Nou-xau asosida ishlab chiqilayotgan
tovarni takomillashtirish
+
3.Kashfiyotlar asosida yangi texnologiyani
tadbiq etish
+
4.Nou-xau asosida amaldagi texnologiyani
takomillashtirish
+
5. Nou-xau asosida ishlab chiqarishni tashkil
qilishni takomillashtirish
+
6. Nou-xau asosida mehnatni tashkil qilishni
takomillashtirish
+
7.Menejment tizimini shakllantirish yoki
takomillashtirish
+ + + +
8.Tashkilot (xom ashyo, materiallar,
butlovchilar va h.k)ning “chiqish” sifatini
yaxshilash
+
9.Tashkilotning tashqi muhit bilan o’zaro
hamkorligini takomillashtirish
+
+
10.Taktik marketing vazifalari (reklama,
tovarni bozorga tomon harakatlantirishni
rag’batlantirish tizimi)ni takomillashtirish
+
11.Iste’molchidagi tovar servisi sifatini
oshirish
+
12.Tashkilot tovarlarining mavjud bozorini
kengaytirish
+ +
13.Yangi bozorni o’zlashtirish
+
Eslatma. “+” belgisi tashkilotning tegishli strategiyasini amalga oshirish uchun
innovatsiyalarni amalga oshirish zarurligini bildiradi.
Tashkilotning strategiyalari va maqsadlariga muvofiq ular har xil birlashishlari
mumkin. Qo’shimcha (1-jadvalga) belgilar kiritamiz:
1-strategiyani o’zgarmasligini ta’riflovi indeks (eski variant);
2-strategiyani yangilanishini ta’riflovchi indeks (yangi variant). Masalan, sifatni
oshishi, solishtirma narxni pasayishi, tannarxni pasayishi, sotishlar hajmini o’sishi, mavjud
yoki o’zlashtirilgan yangi bozorni kengayishi.
Tushunamizki, tovarning sifat saqlanib qolinganda iste’molchining foydalanish
harajatlari o’zgarmaydi; sifatni oshishida iste’molchining harajatlar pasayadi (ishlab
chiqaruvchining harajatlari o’sishiga nisbatan yuqoriroq sur’atlarda); kashfiyotlar asosida
yangi tovarni kiritish sifatini oshishi va tovar tannarxini pasayishiga olib keladi.
85
7.1 – jadvalda belgilangan innovatsiyalarning tashkilot strategiyasiga ta’sirlari va
qo’shimcha qabul qilingan shartlar asosida tashkilot tovarlarini qayta ishlab chiqarishning
xarakterliroq turlarini shakllantirish mumkin (7.2 - jadval)
7. 2. – jadval
Tovarlarni qayta ishlab chiqarishning asosiy turlari
Tashkilot
strategiyalarini
birlashishi
Tovarlarni qayta ishlab chiqarish turlari
1. K
1
TS
1
S
1
V
1
R
1
Oddiy qayta ishlab chiqarish (innovatsiyalarsiz)
2. K
2
TS
1
S
1
V
1
R
1
Oshirilgan
sifatli
tovarni
oddiy qayta ishlab chiqarish
3. K
1
TS
2
S
1
V
1
R
1
Tovarni uni past narxda sotish uchun oddiy qayta ishlab
chiqarish
4. K
1
TS
1
S
2
V
1
R
1
Tovarni resurslarni tejaydigan texnologik bo’yicha qayta ishlab
chiqarish
5. K
2
TS
1
S
1
V
2
R
2
Eski va yangi bozorlar uchun yangi tovarni kengaytirilgan
qayta ishlab chiqarish
6. K
1
TS
2
S
2
V
2
R
1
Yangi texnologiya bo’yicha tayyorlangan eski tovarni
kengaytirilgan qayta ishlab chiqarish
7. K
1
TS
1
S
1
V
1
R
2
Eski va yangi bozorlar uchun eski tovarni oddiy qayta ishlab
chiqarish
8. K
2
TS
2
S
2
V
2
R
2
Eski va yangi bozorlar uchun texnologik bo’yicha yangi
tovarlarni kengaytirilgan qayta ishlab chiqarish (qayta ishlab
chiqarishning eng murakkab turi)
Ushbu mavzuda bayon qilingan tavsiyalar bo’yicha bajarilgan ishning asosida
tashkilotning yangiliklar va innovatsiyalar portfeli shakllantiriladi. Innovatsiyalar portfeli
tashkilotga tadbiq etish (kiritish) kerak bo’lgan xarid qilingan va shaxsiy yangiliklarning
majmuaviy asoslangan yangiliklar ro’yxatidan iboratdir. Yangiliklar portfeli tashkilot
tomonidan sotish uchun ishlab chiqilgan yangiliklarning ro’yxatidan iborat. Innovatsiyalar
portfelining misolli yiriklashtirilgan portfeli 7.3 – jadvalda, yangiliklar portfeli 7.4 –
jadvalda berilgan.
7.3 – jadval
Tashkilotga tadbiq etish kerak bo’lgan innovatsiyalar portfeli (shakl)
Innovatsiyal
arning
nomi va turi
Innovatsiya
ni tadbiq
etish
maqsadi
Innovatsi
yani
tadbiq
etish joyi
Tadbiq etish
muddatlari
Tadbiq etishga
xarajatlar
Tadbiq etishdan
kutilgan samara
boshi
oxiri
Tabiiy
shaklda
Ming
so’m
Tabiiy
shaklda
Ming
so’m
86
7.4 - jadval
Tashkilotning ishlab chiqishi va sotishi kerak bo’lgan yangiliklar portfeli (shakl)
Innovatsiya
larning
nomi va
turi
Yangil
iklar
g’oya
si
Yangil
ikning
darajasi
Ishlab
chiqaruv
chi
(bo’linma,
ijrochilar)
Tadbiq etish
muddatlari
Tadbiq etishga
xarajatlar
Tadbiq
etishdan kutilgan
samara
boshi
oxiri
Tabiiy
shaklda
Ming
so’m
Tabiiy
shaklda
Ming
so’m
SHunday qilib, strategik marketingning ilmiy yondashishlari va usullari asosida
tovarlarning raqobatbardoshlik me’yorlari, tashkilot innovatsiyalari va yangiliklari
portfellari ishlab chiqilgan. ITTKI bosqichida ishlab chiqarishdagi innovatsiyalar va
yangiliklarni raqobatbardoshligini amalga oshirish imkoniyati tadqiqot qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |