Aldangan Ayselning tavbasi

 

Olimning misollari mo’jiza 

Qara, Ayselginam, senga onang omonat qoldirgan kitobdan bir mo’jiza keltirayin:”Sizlar 

o’zingizdan baland martabadagi sog’lom kishilarga qarab shikoyat qilmangiz. Balki siz 

o’zingizdan sog’liq borasida past bo’lgan bechoralarga kishilarga qarab, shukr qilishga 

majbursiz. Sening qo’ling, pchoq bo’lsa, kesilgan qo’llarga qara! Bir ko’zing yo’q bo’lsa, 

ikki ko’zi yo’qlarga qara! Alloha shukr qil. Ha. Ne’matda o’zidan yuqoriga qarab shikoyat 

qilishga hech kimning haqqi yo’q. Musibatda ham barchaning haqqi o’zidan ko’ra ko’proq 

musibat chekkanlarga qarab shukr qilmoqdir”. Muallif bu izoxdan keyin shunday misolni 

keltiradi:”Bir zot bir bechorani minora ustiga chiqaribdi. Minoraning har bir zinapoyasida 

unga alohida – alohida ehson, hadyalar beribdi. Minoraning ustida eng katta hadyani 

beribdi. U turli hadyalar uchun bechoradan tashakkur ve minnatdorchilik eshitmoqchi 

bo’libdi. O’sha chirkin odam zinapoyalarda olgan hadyalarni unutib yohud bepisand 

bo’lib, shukr qilmasdan, yana yuqoriga qarabdi:”Koshki bu minora yanada balndroq 

bo’lsaydi, yana ham yuqori chiqsaydim. Nega u tog’dek yoki boshqa minoralardek 

judayam baland emas?”deya noshukrlik qilibdi. Bu qanchalar yomon ish, kufroni 

ne’matdir, adolatsizlikdir. “Shunda ham bir insonning yo’qlikdan paydo bo’lib, bir tosh, 

daraxt va yo hayvon emas, inson, musulmon bolib, uzoq vaqt sog’ salomat va hurmat 

ko’rib, yuksak daraja, oily ne’matlarga sazovar bo’laturib, ba’zi nuqsonlar bialn sog’liq va 

hurmat kabi ba’zi ne’matlarga munosib bo’lmagani yoki yomonini afzal ko’rishi bilan yoki 

yomonlik qilish bilan qo’ldan chiqargani, yoki qo’li yetmagani uchun noshukrlik qilishi, 

sabrsizlik ko’rsatishi…Nima gunoh qildim, nega bular boshimga tushdi?-deya rububiyati 

ilohiyotni tanqid qilish yomon bir xastalik, musibatli ma’naviy kasallikdir. Xuddi singan 

qo’l bilan ko’rishish kabi…” 

Men bu izohlardan so’ng ko’zlarimni bir nuqtaga tikib, chuqur o’yga toldim. U esa kitob 

---

o’qishda davom etdi:”Bizlar buyuk qudrat egasi tarafidan dunyoga keltirilganmiz. Bizga 

minglarcha ne’mat va ikrom taqdim etilgan. Ne’matlarga ko’milib hayot kechiramiz. Bu 

hayot maqomiga va insoniylik darajasiga erishish uchun minoraning zinapoyalaridek bir 

qancha hayot zinalaridan o’tamiz. Eng buyuk, eng yuksak daraja insoniylik maqomini 

topishimizdir. ” O’ylayman:bir tosh, bir tuproq yo daraxt bo’lishimiz mumkin edi-ku. Bir 

mushuk, sichqon, ilon yoki bir hashorot bo’lishimiz ham mumkin edi. Ularning ham 

jonlari bor, ular ham hayot kechirishadi. Odam tuproq, toshga nisbatan omadliroq 

bo’lgani uchun shukr qilishi kerak. Sichqonga nisbatan mushuk baxtliroq. U ham shukr 

qilishi kerak. Ilonga nisbatan sut beruvchi qo’y yaxshi munosabat ko’radi. U ham shukr 

qilishi lozim. 

“Butun hayot zinalariga chiqqan, minglarcha qimmatli va noyob ne’matlarga ega bo’lgan 

inson, hamma berilgan ikromlarni unutib, “Nega men boshqalardek emasman?Bunda bir 

tengsizlik, adolatsizlik bor”, desa, sichqon, hashorot, ilon yoki mushuk bu so’zga 

qo’shilib, ”Xohlamasang joy almashamiz”, deyishi mumkin. “Bzining bu haqqimiz kam 

emas. Bil’aks, haqqimiz bo’lmagan qancha narsalarga va haqqa egamiz. O’ylayapmiz, 

ko’ryapmiz, suhbatlashyapmiz, yeyapmiz, uxlayapmiz, kulib-yig’layapmiz, bu ne’matlar 

qanday kam hisoblanishi mumkin? Yoki qalb ko’rligidan noshukrlik kelishi mumkinmi?” 

“Hozir bizga shu Anqarani bersalar-u, uning evaziga aqlimizni so’rasalar beramizmi?” 

“Bu qimmatli, go’zal a’zolar mukammaligini bergan Zotnng maktublarini nega 

bilmaymiz? Uning nimani xohlashini va bu ne’matlarni nima uchun berganini o’ylab 

tadqiq qilmaymiz?”