Н.Қ. ЙЎлдошев, В. И набоков, О. А. Арипов, О. АҲмедов

Бошқарувнинг классик ѐки маъмурий мактаби (1920-1950). 
 Уни ривожлантиришига француз олими А.Файоль ва немец социологи 
М.Вебер энг катта улуш қўшганлар. Бу мактабнинг вакиллари ташкилот-
ларнинг умумий таърифлари ва қонуниятларини аниқлашга ҳаракат
қилганлар. Уларнинг мақсади бошқарувнинг иккита жиҳатига дахлдор 
бўлган универсал тамойилларни яратишдан иборат бўлган. Биринчиси-
ташкилотни бошқаришнинг рационал тизимини ишлаб чиқиш. Бу 
назариячилар бизнеснинг асосий хизматларини белгилаб олиб, ташкилотни 
бўлинмаларга бўлишнинг энг яхши усулини белгилаш мумкинлигига
ишонганлар. Улар молия, ишлаб чиқариш ва маркетингни худди шундай 
хизматлар деб ҳисобланганлар. Иккинчи жиҳат – ташкилот ва ходимлар 
бошқарувининг тузилишини қуриш. Яккабошчилик тамойили бунга мисол 
бўлиб хизмат қилган, унга кўра одам фақат битта бошлиқдан бўйруқлар 
олиши ва факат битта унга бўйсуниши керак. 
Бошқарувдаги инсоний муносабатлар мактаби (1930-1950).  
М.Фоллетт (Англия), Э.Мэйо ва А.Маслоу (АҚШ) унинг энг йирик обрўли 
вакилларидир. Бу мактаб вакиллари, агар раҳбарлик ўз ходимлари ҳақидаги 
ғамхўрликни оширса, унда ходимларнинг қаноатланганлиги даражаси 
ошади, бу эса муқаррар унумдорликни кўпайишига олиб келади деб 
ишонганлар. Улар бевосита бошлиқларнинг самарали ҳаракатлари,
ходимлар билан маслаҳатлашишлар ва уларга ишда мулоқот қилишга 
кенгроқ имкониятларни беришни ўз ичига олувчи инсоний муносабатларни 
бошқариш усулларидан фойдаланишга тавсия берганлар. 
Аҳлоқий фанлар ѐки бихевиористик мактаб (1950 йилдан ҳозирги 
вақтгача).  Энг кўзга кўринган вакиллари – Ф.Герцберг, Р.Лайкерт, Д. Мак 
Грегор. Ушбу мактаб инсоний муносабатлар мактабидан анча узоқлашиб 
кетган. Ушбу ѐндашувга кўра ходимга ташкилотларни бошқаришга нисбатан 
аҳлоқий фанлар концепцияларини қўллаш асосида ўзининг шахсий 
имкониятларини ҳис қилишга кўпроқ даражада ѐрдам кўрсатиш керак. Бу 
мактабнинг асосий мақсади ташкилот фаолияти самарадорлигини унинг 

---

16 
инсоний ресурслари самарадорлигини ошириш йўли билан оширишдан 
иборат. Унинг асосий қоидаси: аҳлоқ ҳақидаги фанни тўғри қўллаш ҳамма 
вақт, ҳам алоҳида ходимнинг, ҳам умуман ташкилотнинг самарадорлигини 
ошишига ѐрдам бериши керак.