Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

Мудофаа стратегиясининг моҳияти – мавжуд ташкилий 
тузилмалар доирасида, олдин ўзлаштирилган маҳсулотлар, 
технологик жараёнлар ва бозорларни такомиллаштириш имконини 
берувчи, принципиал бўлмаган ўзгартиришлар киритишдан иборат. 
Ушбу вазиятда, инновациялар ташқи муҳит ўзгаришига бўлган ва 
бозордаги мавқеини сақлаб қолишга ёрдам берадиган жавоб 
шаклида кўриб чиқилади. 
Мудофа стратегияси доирасида қуйидаги турлар мавжуд: 
• ҳимоя стратегияси; 
• инновациявий имитация стратегияси; 
• кутиш стратегияси; 
• истеъмолчилар эҳтиёжи ва талабларига бевосита жавоб 
қайтариш стратегияси. 
Ҳимоя стратегияси мавжуд бозорга ўхшаш ёки янги маҳсулот 
билан кириб келишни мақсад қилиб қўйган рақобатдошларга жавоб 
қайтариш имконини берувчи тадбирлар мажмуасидан иборат 
бўлади. 
Ташкилотнинг 
бозордаги 
ўрни 
ва 
потенциал 
имкониятларидан келиб чиққан ҳолда, ушбу стратегия иккита 
асосий йўналишга эга бўлиши мумкин: 
- мазкур маҳсулот бозорида рақобатдошлар рақобат курашини 
давом эттира олмайдиган шароитларни яратиш; 
- ўз ишлаб чиқаришини, бозордаги олдинги позицияларни 
сақлаб қолган ҳолда, рақобатбардош маҳсулот ишлаб чиқаришга 
қайта ихтисослаштириш. 
Ҳимоя стратегияси муваффақиятини белгиловчи асосий омил – 
вақт. Барча назарда тутилган тадбирлар қисқа вақт ичида амалга 

---

209
оширилади, шунинг учун ҳам, ишлаб чиқарувчи муайян илмий-
техник салоҳият ва мустаҳкам молиявий аҳволга эга бўлгандагина 
кутилган натижага эришиши мумкин. 
Инновациявий имитация стратегиясида, ишлаб чиқарувчи 
рақобатдошлар янги маҳсулотларини муваффақиятли бўлишига 
ишонадилар ва улардан «нусха кўчириш» билан шуғулланадилар. 
Талаб қилинадиган ишлаб чиқариш базаси ва ресурсларга эга 
корхона учун мазкур стратегия етарлича самарали бўлиши мумкин. 
Чунки ушбу стратегия туфайли асосий ишлаб чиқарувчи томонидан 
ўзлаштирилмаган бозорларга ўз имитацион маҳсулоти билан кириб 
бориш ва у ерда муваффақиятга эришиш имконияти пайдо бўлади. 
Ушбу стратегияни танлаган ишлаб чиқарувчилар ИТТКИга 
деярли харажат қилмайди ва таваккалчиликга қўл урмайди. Аммо 
олинадиган даромадлар ҳам нисбатан пастроқ бўлади, чунки асосий 
ишлаб чиқарувчига нисбатан харажатлар юқори, бозордаги улуши 
нисбатан кичик, ҳамда истеъмолчилар томонидан ишончсизлик ҳам 
сезилади. Шунинг учун ҳам бундай маҳсулотлар асосан 
«ривожланаётган давлатларда» ишлаб чиқарилади ва таниқли 
ишлаб чиқарувчилар товарларига тўғридан-тўғри рақобатни 
яратади.