Тошкент Ахборот Технологиялари Университети Телекоммуникация Технологиялари Факультети Телекоммуникация Узатиш Тизимлари кафедраси

Дифференциал қурилма (ДҚ)лар 
Икки симли тугалланишга эга бўлган ТЧ каналларда ажратувчи 
қурилма сифатида дифференциал қурилмалар қўлланилади. Дифференциал 
қурилмалар каналга мослаштирилган ҳолда уланиши ва алоҳида 
кучайтирувчи йўналишлар орасида катта сўниш билан таъминланиши лозим. 
-7 
дБқ 
-0 
дБқ 
Бир томонлама 
боғланувчи канал 
Бир томонлама 
боғланувчи канал 
АҚ 
АҚ 
Узайтиргич
Узайтиргич
2
' 
Каналнинг тўрт симли қисми 
Каналнинг 2 симли қисми 
-13 дБқ 
+4,3 
дБқ 
-7 дБқ 
0 дБқ 
+4,3 
дБқ 
-13 дБқ 
3' 
1' 
1' 
1 
1 
3' 
2' 
3 
2 
3 
2 

---

41 
Шунинг учун диффиренциал қурилмаларни хусусиятларига қараб 
чиқилганда ҳар хил узатиш йўналишидаги сўнишни ҳисобга олиш лозим. 
Дифференциал 
қурилмалар 
дифференциал 
трансформаторлар 
ѐки 
кўприксимон схемалар ѐрдамидаги қурилиши мумкин. Кўп каналли узатиш 
тизимларида трансформаторли дифференциал тизимлар кўп қўлланилади. 
2.12-расм. Трансформаторли дифференциал тизим. 
Иккита қарама-қарши бир томонлама каналлар уланган дифференциал 
тизимнинг 3-3’ ва 4-4’ қисқичлари кўприк диагоналлари ҳисобланади. 
Кўприкнинг бирорта елкасига (1-1’) икки симли маҳалий занжир уланади. 
Бошқа елкага эса (2-2’ қисқичлар) мувозанат контури (Z
2
қаршилик шундай 
танланадики, натижада кўприк қаршиликлари бир хиллашади) уланади. 
Бундай ҳолда сигнал бирорта бир томонлама канал чиқишидан бошқа 
киришига тушмайди, яъни қарама-қарши узатиш йўналиши бир-бирига 
боғлиқ 
бўлмайди. 
Дифференциал 
қурилмалар 
трансформациялаш 
коэфициентига (m) боғлиқ ҳолда тенг елкали ва тенг елкали бўлмаган ДҚ 
ларга бўлинади. Агар m=1 бўлса, дифференциал қурилма тенг елкали, m≠1 
бўлганда эса тенг елкали бўлмаган дифференциал қурилма дейилади. 
Шуниям айтиш жоизки, ДҚ лар узатиш тизимларида нафақат икки симли ТЧ 
каналларни тугалланишида, балким фильтрларни паралел улашда, трактга 
назорат ва ўлчов частоталарини улашда ҳам қўлланилади. Икки симли ТЧ 
каналларини ташкил қилишда тенг елкали ДҚ лар қўлланилади (m=1). 
Бундай ДҚ ларда сигнални узатиш йўналишидаги сўниш 3 дБ, сигнал 
узатилмайдиган йўналишда эса ∞ км ташкил топади. Шунинг учун бундай 
ДҚ лардан узоқ масофаларга алоқа ўрнатишда фойдаланиш мумкин. 
Маҳалий тармоқларда қўлланиладиган узатиш тизимларида айрим ҳолларда
резисторли ДҚ қўлланилади (2.14-расм). 
бир томонлама 
боғланувчи канал 
бир томонлама 
боғланувчи канал 
Икки 
симли 
махалий 
занжир 
2 
Z 
2 
4 
4 
3 
3 
1 
1 

---

42 
2.14-расм. Резисторли ДҚ 
Бундай тизимларда сигнални узатиш йўналишидаги сўниш 6 дБ ни 
ташкил этади. Сигнални узатиш йўналишдаги сўниш 2 баробар кўп 
бўлганлиги туфайли бундай ДҚ ларни қўллаш чекланган.