mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish – mavzu: Kapital qurilish va kapital qo‘yilmalar. Reja

3. Investitsiya faoliyatini kreditlash foiz siyosati 
 
Kreditga  layoqatlilik  bu  mijozning  moliyaviy  faoliyatiga  har  tomonlama 
berilgan baho bo‘lib, u qarz oluvchining so‘ralayotgan kreditni (asosiy qarz summasi 
va u bo‘yicha foizlarni) o‘z vaqtida qaytarish va boshqa qarz majburiyatlarini to‘lay 
olish qobiliyatini ko‘rsatadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida iqtisodiy jihatdan mustaqil 
bo‘lgan  korxonalarda  qo‘shimcha  pul  mablag‘lariga  ehtiyoj  yuzaga  keladi  va  bu 
ehtiyoj  zarur  bo‘lganda  bank  kreditlari  hisobidan  qoplanishi  mumkin.  Shu  sababli 
bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  kredit  va  uning  muhim  elementlaridan  biri  kreditga 
layoqatlilikni baholashning o‘rni va roli muhim ahamiyat kasb etadi. 
 
Hozirda  raqobatdosh  korxonalar  xalqaro  sifat  talablariga  javob  beradigan 
mahsulot  (ish,  xizmat)larni  ishlab  chiqarishi  hamda  ko‘zda  tutilgan  foydaning 

---

realligini  ta’minlashga  muhim  ahamiyat  qaratadilar.  Bu  borada  eng  dolzarb 
masalalardan  biri  iqtisodiyotda  tarkibiy  o‘zgarishlarni  amalga  oshirish,  tarmoqlarni 
modernizatsiya  qilish,  texnik  va  texnologik  yangilashdir.  Ushbu  omillarsiz  nafaqat 
iqtisodiyotda,  balki  hech  bir  xo‘jalik  yurituvchi  sub’ektida  ijobiy  natijalarga  erishib 
bo‘lmaydi.  Eng  muhimi,  bu  jarayonlarga  juda  katta  moddiy  va  moliyaviy  resurslar 
bazasini  talab  etiladi.  Bu  esa  xo‘jalik  yurituvchi  sub’ektlarga  o‘z  faoliyatini  yo‘lga 
qo‘yish  va  rivojlantirishida  albatta  bank  kreditlari  va  ssudalariga  bo‘lgan  zaruriyat 
ortadi.  Bank  kreditlari  va  ssudalarini  jalb  qilish  qaysi  mezonlari  va  tartiblar  asosida 
amalga  oshiriladi?  Bu  borada,  bank  va  turli  kredit  institutlari  bilan  korxonalar 
o‘rtasida  bo‘ladigan  qarz  munosabatlarini  yo‘lga  qo‘yishda  ularning  kreditga 
layoqatligini baholash bosh masaladir.  
 
Tijorat banklari tomonidan mijozlarining kreditga munosabatlari yuzasidan o‘z 
kredit siyosatini ishlab chiqadi. Lekin ularning barchasida bitta muhim jihatga, ya’ni 
mijozning  kreditga  qodirliligini,  layoqatliligini  baholashga  ahamiyat  qaratilmog‘i 
lozim.  Korxonaning  kreditga  layoqatligini  baholash  korxonalar  tomonidan 
tuziladigan  va  taqdim  etiladigan  davriy  moliyaviy  hisobotlar  va  boshqa  hujjatlar 
ma’lumotlari  asosida  amalga  oshiriladi.  Zaruriy  ko‘rsatkichlar  bir-biri  bilan 
taqqoslanib,  ular  o‘rtasidagi  nisbat  va  o‘zaro  bog‘lanishlar  aniqlaniladi,  ushbu 
birliklarning yaqin va uzoq davriylikdagi o‘zgarishlariga, kutilishlariga baho beriladi. 
Korxonalarning  kreditga  layoqatliligini  baholash  tartibini  “O‘zsanoatqurilishbank” 
ning kredit operatsiyalari yuzasidan mijozlar bilan bo‘ladigan munosabatlari misolida 
batafsil ko‘rib chiqamiz.