Ma’mur qahhorov

Qarama-qarshiliklar birligi va kurashi qonuni riv ojlanishning manbai 
nimada  ekanligini  ko‗rsatib  berishi  bilan  qimmatli.  Mazkur  qonunga 
ko‗ra,  bunday  manba  narsa-xodisalarning  o‗z  ichki  tabiatida, 
ularning  qarama-qarshi  tomonlari,  xossalari,  jixatlari  o‗rtasidagi 
kurashdan, ya‘ni ziddiyatdan kelib chiqadi.  Masalan, jonli tabiatda 
xukmronlik qiluv chi ikki tomon – irsiyat v a o‗zgaruv chanlikning o‗zaro 
kurashidan  yangi-yangi  turlar  paydo  bo‘ladi.    Shunga  o‗xshash 
jamiyatda turli-tuman g‗oyalar, mafkuralar kurashi natijasida haqiqat 
ayon bo‗ladi.  Yangilik hamma joyda v a hamma v aqtlarda ikkinchi 
tomon bo‗lmish eskilik bilan doimiy kurash olib borish natijasida ming 
mashaqqat  bilan  yashash  xuquqini  qo‗lga  kiritadi.    Bu  esa  keyingi 
riv ojlanish uchun zamin yaratadi. 
 
Yuqoridagi  misollardan  kelib  chiqadigan  falsafiy  xulosa  shundan 
iboratki, qarama-qarshiliklar bo‗lmasa, ular o‗rtasida kurash amalga 
oshmasa,  xech  qanday  o‗sish,  o‗zgarish  yuz  bermaydi.    Demak, 
qarama-qarshiliklar,  bir  tomondan,  biri  -  ikkinchisini  inkor  etadi, 
ikkinchi  tomondan,  biri  -  ikkinchisisiz  yashay  olmaydi  ham,  ya‘ni  bir-
birini  taqozo  etadi.    Ziddiyatning  qarama-qarshi  tomonlari  o‗zaro 
mosligi, 
birligi 
kurash 
yangi 
bosqichda, 
yangi 
shaklda 
boshlangunicha v aqtinchalik, o‗tkinchi xarakterda bo‗ladi, ularning 
o‗zaro  kurashi  esa  doimiydir.  Shu  sababli  ushbu  qonun  «qarama-
qarshiliklarning birligi v a kurashi qonuni» deb yuritiladi. 
Ijtimoiy  xayotni  oladigan  bo‗lsak,  kishilarning  turli  guruhlari,  sinflari, 
siyosiy  partiyalar  o‗rtasida  ixtiloflar  bo‗lishi  tabiiy  xol,  ammo  bu 

---

ixtiloflar  muqarrar  rav ishda  jamiyatning  xalokatli  larzalarni  boshdan 
kechirishi  bilan  hal  etilishi  shart  emas.    Ijtimoiy  ziddiyatlarni  bartaraf 
etishning madaniylashgan, oqilona siyosiy yo‗llari mav jud.  Masalan, 
murosai-madora, kelishuv  v a o‗zaro yon berish.  
Xo‗sh, qarama-qarshiliklar qayerdan paydo bo‗ladi? Tafov utlardan.  
Narsa-hodisalarning  boshqa narsalar bilan taqqoslanganda ko‗zga 
tashlanadigan  shunday  tafov utlari  bo‗ladiki,  bu  bir  qarashda 
nomuhimdek  tuyulgan  tafov utlardan  keyinchalik  muhim  xayotiy 
tafov utlar,  ulardan  esa  qarama-qarshiliklar  o‗sib  chiqishi  mumkin.  
Qarama-qarshiliklarning  o‘zaro  murakkab  munosabati  esa  ziddiyat 
deyiladi.  Qarama-qarshiliklar  ziddiyat  bosqichiga  o‗tib,  inson  v a 
jamiyatga  zarar  etkazmasidan  ularni  payqash  v a  hal  qilish  o‗ta 
muhim amaliy ahamiyatga molik.  Bu dav lat v a jamiyat boshqaruv i, 
rahbarning  donoligiga,  v oqealarni  oldindan  ko‗ra  bilishiga  ko‗p 
jixatdan bog‗liq.  
Dialektikaning uchinchi qonuni – inkorni inkor qonuni riv ojlanishning 
dav omiyligini,  umumiy  yo‘nalishini  ko‘rsatadi.    Bu  qonunga  ko‗ra, 
dunyoda hamma narsa o‗zgarib turar ekan, bugun yangilik bo‗lgan 
narsa v aqti kelib o‗zining qarama-qarshisiga aylanadi, ya‘ni eskiradi, 
o‗z-o‗ziga  zid  bo‗lib  qoladi,  yanada  yangiroq  biror  boshqa  narsa 
bilan  ziddiyatga  kirishadi.  Eskining yangi tomonidan bartaraf etilishi 
jarayoni  inkor  deyiladi.    Inkorning  ikki  turi  mav jud:    dialektik  v a 
metafizik inkor.