Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

Birinchi  sath  –  mikroarxitektura  sathi  deb  ataladi.  Ushbu  sathga 
tegishli  bo‘lgan  elektron  sxemalar  mashinaga  bog‘liq  bo‘lgan  dasturlarni 
bajaradi,  ya’ni  kompyuterda  ishlatilgan  protsessorga  mos  keladigan 
dasturlarni  bajaradi.  Masalan  Intel,  Apple,  DEC  va  boshqa  xil 
protsessorlarga  mos  bo‘lgan  dasturlar.  Birinchi  sathda  8-ta  yoki  32-ta 
registrlardan  iborat  lokal xotira  va  arifmetik  mantiqiy  qurilma  (Arithmetic 
Logical Unit - ALU) deb nomlangan sxemalar mavjud. 
 
 
 
1.5-rasm. Registr. 
 
Arifmetik  mantiqiy  qurilma  –  oddiy  arifmetik  va  mantiqiy  amallarni 
bajaradi.  Arifmetik  mantiqiy  qurilma  bilan  birga  registrlar  birgalikda 
ma’lumotlarni  ishlash  ketma-ketligini,  ya’ni  ma’lumotlar  traktini 
shakllantiradi (1.6-rasm).  
Ma’lumotlar  trakti  quyidagicha  ishlaydi  –  bitta  yoki  ikkita  registrlar 
tanlanadi,  arifmetik  mantiqiy  qurilma  ular  yordamida  qandaydir  amalni, 

---

10 
 
masalan  –  inkorlash,  qo‘shish,  ayrish  yoki  boshqa  bir  amalni  bajaradi, 
so‘ngra natija tanlangan registrlardan biriga joylashtiriladi. 
Ba’zi  kompyuterlarda  (protsessorlarda)  ma’lumotlar  trakti  – 
mikroprogramma (mikrodastur)  deb nomlangan maxsus dastur tomonidan 
nazorat  qilinadi.  Boshqa  xil  kompyuterlarda  esa  ma’lumotlar  trakti  – 
apparat 
vositalar 
tomonidan 
nazorat 
qilinadi. 
Hozirda 
ishlab 
chiqarilayotgan  kompyuterlarda  ma’lumotlar  trakti  -  odatda  apparat 
vositalar  tomonidan  nazorat  qilinadi.  Shuning  uchun  birinchi  sathning 
nomi – mikroarxitektura sathi deb nomlangan. 
Ma’lumotlar  trakti  dasturiy  ta’minoti  tomonidan  nazorat  qilinadigan 
kompyuterlarda,  mikrodastur  deganda  –  ikkinchi  sath  buyruqlarining 
interpretatori,  ya’ni  amalga  oshiruvchisi  tushuniladi.  Mikrodastur 
xotiradan  buyruqlarni  chaqirib  oladi  va  ularni  ma’lumotlar  traktidan 
foydalangan  holda  ketma-ket  bajaradi.  Masalan:  ADD  –  qo‘shish 
buyrug‘ini bajarish uchun, u avval xotiradan chaqirib olinadi, unda ishtirok 
etadigan  operandalar,  ya’ni  qo‘shiluvchilar  registrlarga  joylashtiriladi, 
arifmetik-mantiqiy  qurilma  yig‘indini  hisoblaydi  va  natija  xotiraga 
yoziladi. 
Ma’lumotlar  trakti  apparat  ta’minoti  tomonidan  nazorat  qilinadigan 
kompyuterlarda  ham,  xuddi  shunday  muolaja  amalga  oshiriladi,  ammo 
bunda  ikkinchi  sath  buyruqlarini  amalga  oshiruvchi,  ya’ni  interpretatsiya 
qiluvchi mikrodastur bo‘lmaydi.