Махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

жавоб беради. 
КЕЙСЛАР 
Кейс 1. “Никоҳ шартномаси” нима 
“Қандай қилиб оила қуришга улгурмасдан туриб, ажрашиш, пулни 
бўлиш тўғрисида ўйлаш мумкин?”, - дея жазавага тушди бутун умр қонуний 
никоҳда яшаган бир аёл. “Мумкин, ҳатто керак ҳам! Агар бу ўзини 
нохўшликлардан ҳимоя қилишнинг, балки оилани мустаҳкамлашнинг ягона 
усули бўлса”, — деб хисоблайди кўплаб йигитлар. Чет элда никоҳ 
шартномаси аллақачон цивилизациялашган муносабатларни таъминловчи 
нормага айланган. 
Никоҳ шартномаси — бу бўлажак эр-хотин ўртасидаги, биринчи галда, 
оилавий ҳаётнинг мулкий томонлари ҳақидаги ёзма келишув. Мазкур ҳужжат 
нотариусда тасдиқланиб, келин-куёвнинг ҳар бири биттадан нусхасига эга 

---

88
бўлади, асл нусха эса ҳуқуқшуносда қолади. Вақт ўтиши билан никоҳ 
шартномасининг шартларини ўзгартириш мумкин, бунда шартноманинг янги 
матни ўша нотариал идорада тасдиқланади. Келишувни никоҳ туйидан олдин 
ҳам, ундан кейин ҳам расмийлаштириш мумкин. Биринчи ҳолатда, у никоҳ 
тузилганидан кейин, иккинчи ҳолатда эса нотариусда тасдиқланган вақтдан 
бошлаб кучга киради. Ушбу ҳужжат оилада асосан мулкий муносабатларни 
тартибга солади, лекин унга сиз исталган бандларни киритишингиз мумкин.
Мазкур ҳужжат ёрдамида эр-хотин биргаликдаги мулкнинг қонун 
билан белгиланган режимини ўзгартиришга ҳақли. Масалан, қонунга кўра, 
ажрашиш ҳолатида биргаликда қўлга киритилган барча мол-мулк тенг иккига 
бўлинади, шунингдек, суд эр-хотиннинг шахсий буюмларини қандай бўлиш 
масаласини ҳам ҳал этади. Сиз мол-мулкка эгалик қилишнинг исталган 
шаклини танлашингиз мумкин: биргаликда (умумий), улушли (ҳаммада ўз 
улуши) ёки алоҳида (яъни шахсий). Ҳар бирингизда шахсий мулкка эга 
бўлиш ҳуқуқи мавжудлиги туфайли сиз никоҳгача ўзингизга тегишли бўлган, 
шунингдек, совғалар ёки меросни ана шундай мулк деб аташингиз мумкин. 
Никоҳ шартномасида сиз бир-бирингизни, болаларни ва кекса ота-оналарни 
боқиш юзасидан ўз ҳуқуқ ва мажбуриятларингизни, бир-бирингизнинг 
даромадларингизда иштирок этиш усуллари ва чегарасини, ҳар бирингиз 
умумий ғазнага қўшадиган пул миқдорини белгилаб олишингиз, шунингдек, 
мулки муносабатларга тааллуқли исталга бошқа ҳолатларни киритишингиз 
мумкин. 
Нима бўлмасин, «Никоҳ шартномасини расмийлаштириш жоизми?» 
деган саволга ҳуқуқшунослар тасдиқловчи жавобни беришади. Биринчидан, 
ажрашгандан кейин бор-будидан айрииб қолиш хатари камаяди, иккинчидан, 
сиз шахсий мол-мулкни ўзингизга бириктирасиз, учинчидан, никоҳ 
шартномаси ҳамма вақт ташкил этувчи ва тўсқинлик қилувчи омил