Махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Жавоб: б), ўқитувчилар ва талабалар сонининг жадал ортиши бевосита 
назоратни самарасиз қилади (в) вариант). Холдинг тузилмасининг ташкил 
этилиши (а) вариант) факультетларнинг молиявий манфаатлари билан боғлиқ 
низоларни келтириб чиқариши мумкин, тижорат таълим муассасасида бунга 
йўл қўймаган маъқул. Факультетлар ўртасидаги низо уларнинг мақоми ҳар 
хил қилиб белгиланганда ҳам келиб чиқади (г) вариант). Шунинг учун 
мультидивизионал тузилма варианти оптимал кўринмоқда. 

---

112
3–мисол. Фараз қилайлик, Сиз – шаҳарнинг турли қисмларида 
дўконлар тармоғининг эгасисиз. Уларда ишлаш учун Сиз, асосан қишлоқ 
жойларидан, сотувчиларни ёллайсиз, бунда меҳнат бозорида уларнинг 
муқобил иш ҳақи паст. Сотувчиларни товар айланмасини оширишга 
мотивациялашни қандай қилиб амалга оширган маъқул – киоскалар эгаси 
сифатида Сизнинг манфаатларингиз айнан ана шундан иборат? 
а) сотувчиларнинг ҳалоллигини назорат қилиш мақсадида савдо 
нуқталарига тез-тез бориб туриш; 
б) сотувчиларнинг меҳнат ҳақини савдо тушуми билан боғлаш; 
в) дўконларни сотувчиларга ижарага бериш; 
г) фақат энг катта товар айланмасини таъминлаган сотувчиларни 
мукофотлаш; 
д) сотувчиларни шерикларга айлантириш (савдо корхонасига 
биргаликда эгалик қилиш). 
Жавоб: г), сотувчилар учун рағбатлантиришнинг оптимал схемасини 
танлашда қуйидаги омилларни ҳисобга олиш лозим. Биринчидан, савдо 
нуқталарининг жуғрофий тарқоқлиги туфайли бевосита назорат қилиш 
харажатлари катта бўлади. Иккинчидан, оилали аёлларнинг таваккалчиликка 
мойиллиги даражаси анча паст, деб фараз қилиш мақсадга мувофиқ, бу эса 
Сизга "агентлар"нинг таваккалчиликка юқори даражада мойиллигини 
назарда тутувчи схемаларни (б), в) ва д)) танлаш имконини бермайди. Бундан 
ташқари, "агентлар" тасарруфидаги ресурсларнинг чекланганлиги туфайли в) 
ва д) вариантларни танлаш эҳтимоли кам (паст даражадаги муқобил иш ҳақи). 
Ва ниҳоят, қатъий белгиланган мукофот билан "агентлар" мусобақасининг 
якунларига кўра мукофотни ўзида бирлаштирувчи г) вариант "агентлар"нинг 
ўзига хос хусусияти билан "принципал" манфаатлари ўртасидаги яхши 
муросага келтирувчи ҳисобланади.