Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

3.2. Jins va yosh tuzilmani o’rganish
Hasharotlardan yig’ilgan kolleksiya asosida to’liqsiz va to’liq o’zgarish bilan rivojlanuvchi 
hasharotlar populyasiyasining yosh tuzilmasini aniqlash. Buning uchun chigirtkalar 
kolleksiyasini o’rganish maqsadga muvofiq bo’ladi. Chigirtkalarning urg’ochisi yozda tuxum 
qo’yib, nobud bo’ladi. Bahorda tuxumdan lichinkalar chiqadi. Lichinkalar rivojlanish davomida 
4-5 marta tullaydi, ya’ni 4-5 yoshni o’taydi. Tullash jarayonida lichinkalar o’sib, yetuk 
hasharotga o’xshab boradi. 
Lichinkalarni diqqat bilan kuzatib, har bir tullash davri aniqlanadi, turli yosh 
lichinkalarning tana o’lchamlari, qanotlarining rivojlanish darajasi va tana bo’g’imlarining soni 
aniqlanadi. Olingan natijalar asosida 1-jadval to’ldiriladi.

---

Populyasiyadagi jinslar o’rtasidagi morfologik farqni o’rganish uchun erkak va urg’ochi 
quyonlarning og’irligi o’lchanadi. Bunda ularning tanasi, dumi va quloqlarining uzunligi, miya 
qutisi, yuz va ko’z tuzilishidagi farqlar aniqlanib, olingan natijalar 2-jadvalda qayd qilinadi.
1-jadval 
Chigirtkaning turli rivojlanish bosqichidagi morfologik o’zgarishlar 
Morfologik 
o’zgarishlar 
1-yosh 
lichinka 
2-yosh 
lichinka 
3-yosh 
lichinka 
4-yosh 
lichinka 
5-yosh 
lichinka 
Yetuk 
davri(imago) 
Tanasining 
o’lchami 
Qanotining 
rivojlanish 
darajasi 
Tana 
bo’g’imlari 
miqdori 
2-jadval 
Turli jinsdagi quyonlarning morfologik farqlari 
Ko’rsatkichlar 
Urg’ochisi 
Erkagi 
Tanasining og’irligi (kg) 
Tanasining uzunligi (sm) 
Dumining uzunligi (sm) 
Qulog’ining uzunligi (sm) 
Miya qutisining ulchami (sm) 
 
Mustaqil ish topshiriqlari 
1. Demografik ma’lumotlar asosida odamlar populyasiyasidagi jinslar nisbati haqida 
ma’lumotlar tuplang va xulosalar qiling. 
2. Jinslar nisbatining tashqi muhit omillariga bog’liqligini tushintirib bering. 
3. Urug’lanish jarayonida jinslar nisbatining yuzaga kelishini tushintiring.