Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

11.2.8. “Akbarnoma” ёki “İqbolnoma” 

---

 
128
“Akbarnoma” ёki “İqbolnoma” nomli asar muallifi Abulfazl Allomiydir. U 
XVI asrda Hindistonda yashagan yirik tarixnavis olim va davlat arbobidir. 
Olimning nomi Abulfazl ibn Muborak bwlib, bilim doirasi juda keng bwlgani 
uchun Allomiy, bilimlar soh’ibi deb atashganlar. U 1551 yil 14 yanvarida Agrada 
tug’ilgan. Otasi shayx Muborak ibn Xizr wz davrining mashh’ur iloh’iёt 
olimlaridan h’isoblangan. Akasi Abulfayz yirik shoir va olim bwlgan. 
Abulfazl Allomiy 1574-1602 yillari Boburning nabirasi Jaloluddin 
Muh’ammad Akbar (1556-1605 yy.)ning    Bosh vaziri bwlgan va Hindistonning 
XVI asrning ikkinchi yarmidagi ijtimoiy-siёsiy h’aёtida katta rol wynagan. 1602 
yil 22 avgustda Dekan subasidan qaytib kelaёtganida, shah’zoda Sulton Salim, 
bwlg’usi Jah’ongir ёllagan qotil tomonidan ywl kstida wldirilgan. 
Abulfazl Allomiyning asosiy asari “Akbarnoma” ёki “İqbolnoma” Hindiston 
va Afg’onistonning XVI asrdagi ijtimoiy-siёsiy tarixidan baxs yuritadi. Malum 
darajada “Vaqoe” ёki “Boburnoma” asarini davomi sifatida yaratilgan bu ulkan 
asar uch kitobdan iborat. Birinchi kitobda Akbarning tug’ilishi, ota-bobolari – 
Bobkr, Humoyun, shuningdek Akar podshoh’ligining dastlabki 17 yil ichida bwlib 
wtgan ijtimoiy-siёsiy voqealar baёn qilinadi. 
İkkinchi kitob Hindiston va qisman Shimoliy Afg’onistonning 1573-1601 
yillardagi tarixini wz ichiga oladi. 
Uchinchi kitobda Boburiylar davlatining tuzilishi, Hindistonning mamuriy 
tarkibi, ah’olidan yig’iladigan soliq h’amda jarimalar va ularning miqdori, 
h’indlarning dini va urf odatlari kabi masalarga keng wrin berilgan. Uchinchi kitob 
mustaqil mazmunga ega va uni “Oyini Akbari” (“Akbar qonunlari”) nom bilan 
ataladi. 
“Akbarnoma” asarining matni 1872-1877 yillari, G. Beverij tomonidan 
inglizchaga qilingan tarjimasi 1903-1921 yillari Kalkuttada chop etilgan. 
“Akbarnoma” Boburiylar saroyida muntazam yuritilgan maxsus kundalik 
davtar, rasmiy davlat h’ujjatlari, shuningdek, bwlib wtgan voqealarning 
ishtirokchilari bwlgan, ёki wsha voqealarni bilgan kishilarning og’zaki axborotlari 
asosida ёzilgan. Asarning noёbligi va qimmatligi h’am shundandir. 
Abulfazl Allomiy asari Boburiylar davlati va Buxoro xonligi wrtasidagi 
siёsiy va madaniy munosabatlarni wrganishda muh’im manbalardan biri 
h’isoblanadi.