Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

8.3.22. “Tarixnoma” 
“Tarixnoma”  ёki “Zayli Zafarnoma” (“Zafarnoma”ga qwshimcha”) deb 
ataladigan muh’im tarixiy asar muallifi Xoja Tojuddin as-Salmoniydir. U etuk 

---

 
90
xattot bwlib Muzaffariylar
32
 saroyida, devoni inshoda xizmat qilgan. Amir Temur 
Sherozni egallab, Muzaffariylar sulolasi barh’am topgandan keyin 1393 yili 
boshqa ilm ah’li bilan Samarqandga olib kelingan va saroy xizmatiga tayinlangan. 
1409 yili mart oyida amirlar isёni bartaraf etilgach, oliy h’okimiyat Shoh’ruh’ 
Mirzo Xoja Tojuddin as-Salmoniy uning amri bilan Hirotga olib ketiladi va oliy 
h’ukmdorning topshirig’i bilan wzining mazkur asarini ёzishga kirishadi. Lekin uni 
tamomlay olmaydi. Lradan kwp vaqt wtmay saroyda vazir Faxruddinga qarshi 
uyushtirilgan fitnada qatnashganlikda ayblanib qamalib qoladi va jazoga tortiladi. 
 Xoja Tojuddin as-Salmoniy mazkur asarida Amir Temurning swnggi yillari 
va Shoh’ruh’ Mirzoning tarixini ёzishni niyat qilgan edi. Lekin, taqdir 
taqazosibilan maqsadiga erisha olmaydi. Faqat 1404-1409 yillar tarixini ёzib 
bitirishga ulguradi, xalos. Asarda 1404 yilda Xitoyga yurish oldidan Konigilda 
wtgan katta tantanalar, shah’zodalar Ulug’bek, İbroh’im Sulton, İjil Mirzo, Sidi 
Ah’mad, Pirmuh’ammad va Mirzo Boyqarolarning nikoh’ twylari, Xitoyga 
yurishning boshlanishi, h’azrat soh’ibqironning 18 fevral 1405 yilgi vafotidan 
keyingi og’ir ah’vol, Xalil Sultonning noqonuniy ywl oliy h’okimiyatni egallab 
olish voqealari batafsil baёn etiladi. Voqealar tafsiloti 1408 yil mart oyida Xalil 
Sultonning amir Xuloydod boshliq bir guruh’ fitnachi amirlar tarafidan asir olinishi 
h’aqidagi h’ikoya bilan tugaydi. 
Xoja Tojuddin as-Salmoniyning “Tarixnoma” asari bizning zamonimizgacha 
uch nusxada etib kelgan. Ulardan biri suqutli va shu kunlarda Angliyaning 
muzeyida (İnv.№ 159) saqlanmoqda. Yana ikkitasi Turkiyada, İstanbuldagi 
Sulaymon Fotih’ (İnv.№ 4305) va Lala İsmoil afandi kutubxonalarida (İnv.№ 304) 
saqlanadi. Birinchi nusxa suqutli, ikkinchisi twla. 
Asar G.R.Rёmer tarafidan nemis tiliga 1956 yili, İsmoil aka tarafidan 1988 
yili turk tiliga va Z.M.Buniyatov tomonidan 1991 yili rus tiliga erkin tarjima 
qilingan.