O`quv materiallari

 

3. Murakkab foizlarni qoʻllash orqali pul mablagʻlarining vaqt boʻyicha 

qiymatini aniqlash 

Korporativ moliyaviy munosabatlarda va moliyaviy hisob-kitoblarda murakkab 

foizlar muhim rol oʻynaydi. Bu haqda quyida atroflicha toʻxtalib oʻtamiz. 

Murakkab  foizlar  bir  yildan  ortiq  muddat  davom  etadigan  moliyaviy 

operatsiyalar  boʻyicha  hisob-kitoblarda  keng  qoʻllaniladi.  Shu  bilan  birgalikda 

ulardan  qisqa  muddatli  moliyaviy  operatsiyalarda  ham  foydalanish  mumkin. 

Murakkab foizlar ob’ektiv sabablar tufayli qisqa muddatli moliyaviy operatsiyalarda 

bitim shartlariga kiritilishi mumkin. Ob’ektiv sabablar sifatida esa yuqori inflyatsiya 

darajasi,  yuqori  riskli  holatlarni  keltirish  mumkin.  Bunda  operatsiya  muddati 

boʻyicha foiz hisoblash uchun baza sifatida qoʻshimcha ravishda muddatlar boʻyicha 

foizlar  hisobiga  jamgʻariladigan  summani  oʻz  ichiga  olgan  holda  shartnomada 

belgilangan summa olinadi. 

Murakkab foizlar boʻyicha oʻsib boruvchi qiymatni aniqlash  

Murakkab  foizlar  boʻyicha  oʻsib  boruvchi  qiymatni  aniqlash  texnologiyasini 

quyidagi misollarda koʻrib chiqamiz. 

100 birlikka teng summa bankka 3 yil muddatga depozitga qoʻyilgan. Depozit 

stavkasi  yillik  8%.  Depozit  boʻyicha  foiz  bir  yilda  bir  marta  hisoblanadi.  Muddat 

yakunidagi depozit miqdorini aniqlang. 

Mazkur operatsiya shartlari boʻyicha quyidagi koʻrsatkichlar ma’lum: 

---

51 

 

Bankka  qoʻyilgan  dastlabki  mablagʻ  summasi  PV  =  100  birlik,  yillik  foiz 

stavka r = 8% va muddat n = 3 yil. 

Birinchi yil oxiriga kelgusi qiymat FV ni aniqlaymiz: 

FV

1

 =PV + PV x r = PV (1 + r) = 100 x (1 + 0,08) = 108. 

Mos ravishda, ikkinchi yil uchun FV miqdorini aniqlaymiz (n=2): 

FV

2

 = FV

1

 + FV

1

 x r = PV (1 + r) + PV (1 + r) x r = PV (1 + r)

2

 = 100 x (1 + 

0,08)

2

 = 116,64 birlik. 

Oxirgi yil uchun (n = 3) 

FV

3

 = FV

2

 + FV

2

 x r= PV (1 + r)

3 

= 100 x (1 + 0,08)

3

 = 125,97 birlik. 

Mazkur  misol  uchun  murakkab  foizlar  boʻyicha  oʻsib  boruvchi  kelgusi 

qiymatni aniqlash sxemasi quyidagi rasmda keltirilgan (3-rasm):