O`quv materiallari

Bugun  olingan  pul  mablagʻi  summasi  yertaga  olinadigan  pul  mablagʻi 

summasi ekvivalentidan yuqori. 

Korporativ moliyaviy munosabatlarda vaqt omilini hisobga olish foiz hisoblash 

texnikasi  asosidagi  diskontlash  va  oʻsib  borish  metodlaridan  foydalangan  holda 

amalga oshiriladi. Bu  metodlarning mohiyati hozirgi yoki kelgusidagi talab qilingan 

turli  davrlarga  taalluqli  pul  mablagʻlari  miqdorini  aniqlashni  oʻzida  aks  ettiradi. 

Mazkur  jarayonda  oʻsib  boruvchi  qiymat  me’yori  sifatida  foiz  stavkasi  (interest 

rate)dan foydalaniladi. 

Tor  ma’noda  foiz  stavkasi  qarz  mablagʻlaridan  foydalanganlik  uchun 

toʻlanadigan  summani  oʻzida  aks  ettiradi.  Lekin  korporativ  moliyaviy 

munosabatlarda  bu  tushuncha  kengroq  talqin  qilinadi.  Ya’ni  foiz  stavkasi 

quyidagilarda namoyon boʻladi: 

- amalga oshirilayotgan operatsiyalar boʻyicha olinadigan foydaning qoʻyilgan 

mablagʻ miqdoriga nisbati sifatida hisoblanadigan va foizlarda yoki birlik ulushlarda 

aks etadigan daromadlilik darajasini belgilovchi vosita sifatida; 

- kapitalning muqobil qiymati sifatida. 

Oʻsib  borish  tushunchasi  foiz  hisoblash  natijasida  dastlabki  summaning  ortib 

borishi jarayonini anglatadi. 

Oʻsib  borish  metodining  iqtisodiy  mazmuni  operatsiyalarni  amalga  oshirish 

natijasida  dastlabki summaga  qoʻshimcha  ravishda olinadigan  yoki  olinishi  mumkin 

boʻlgan  summa  miqdorini  aniqlashni  anglatadi.  Boshqacha  aytganda  oʻsib  borish 

metodi ma’lum bir n vaqtlar uchun belgilangan r foiz stavkasidan kelib chiqqan holda 

joriy  qiymat  (PV)ning  kelgusidagi  qiymatini  aniqlash  imkonini  beradi.  Bunda 

foydalaniladigan r stavka ba’zida oʻsish stavkasi deb ataladi. 

Diskontlash  tushunchasi  pul  mablagʻlarini  joylashtirish  jarayonida  kelgusida 

ma’lum  bir  belgilangan  summani  olish  (egalik  qilish)  uchun  joylashtirish  talab 

etiladigan pul mablagʻi miqdorini aniqlashni oʻzida aks ettiradi. 

Iqtisodiy  ma’noda  diskontlash  orqali  topiladigan  PV  miqdori  ayni  paytda 

belgilab olingan FV kelgusi qiymat orqali aniqlab olinadi. 

Ta’kidlash  kerakki,  diskontlash  mohiyatiga  koʻra  mablagʻlar  miqdori  oʻsib 

borishini  oʻzida  aks  ettiradi.  Bu  jarayonda  foydalaniladigan  foiz  stavkasi  r  diskont 

normasi deb ataladi. 

Qayd etib oʻtish kerakki, moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish shartlariga 

bogʻliq  ravishda  mablagʻlar  oʻsib  borishini  aniqlash  kabi  diskontlash  ham  oddiy, 

murakkab yoki uzluksiz (muntazam) foizlar qoʻllanilishi orqali amalga oshiriladi.