O`quv materiallari

Ehtimollikning namunaviy shkalasi 

 

Reyting 

Yillik takrorlanish 

Ehtimollik 

Tavsifi 

Ifodasi 

Tavsifi 

Ifodasi 

5 

Tez-tez 

2  yilda  bir 

martagacha 

yoki  undan 

ham ko‘p 

Tez-tez 

Belgilangan davr oralig‘ida yoki 

loyiha  hayotiylik  davrida  90% 

va  undan  yuqori  ehtimollik 

darajasi 

4 

Ehtimol-

ligi 

yuqori 

2  yilda  bir 

martadan  to 

25 yilgacha 

Ehtimolligi 

yuqori 

Belgilangan davr oralig‘ida yoki 

loyiha  hayotiylik  davrida  65% 

dan 

90% 

gacha 

bo‘lgan 

ehtimollik darajasi 

3 

Ehtimol-

ligi 

o‘rtacha 

25  yilda  bir 

martadan  to 

50 yilgacha 

Ehtimolligi 

o‘rtacha 

Belgilangan davr oralig‘ida yoki 

loyiha  hayotiylik  davrida  35% 

dan 

65% 

gacha 

bo‘lgan 

ehtimollik darajasi 

2 

Ehtimol-

ligi past 

50  yilda  bir 

martadan  to 

100 

yilgacha 

Ehtimolligi 

past 

Belgilangan davr oralig‘ida yoki 

loyiha  hayotiylik  davrida  10% 

dan 

35% 

gacha 

bo‘lgan 

ehtimollik darajasi 

1 

Kamdan-

kam 

100 

yilda 

bir 

marta 

yoki  undan 

kam 

Kamdan-

kam 

Belgilangan davr oralig‘ida yoki 

loyiha  hayotiylik  davrida  10% 

va 

undan 

past 

bo‘lgan 

ehtimollik darajasi 

 

Shkala riskni asosli tarzda darajalarga va ustuvorligi bo‘yicha ajratishga imkon 

yaratishi  kerak.  Shkala  eng  optimal  ko‘rinishda  beshta  darajadan  tashkil  topishi 

kerak. Quyida ta’sir darajasi, ehimollik, moyillik va sodir bo‘lish tezligi bo‘yicha har 

biri uchun alohida namunaviy baholash shkalasi keltirilgan.  

Ta’sir  darajasi.  Ta’sir(yoki  oqibat)  darajasi  risk  holati  korxona  faoliyatiga 

ta’sir  ko‘lamini  ko‘rsatadi.  Ta’sir  darajasini  baholash  mezoni  o‘z  ichiga  moliyaviy, 

reputatsion,  boshqaruv,  xavfsizlik,  tashqi  omil,  ishchi-xodim,  mijoz  va  operatsion 

ta’sirlarni  oladi.  Korxonalar  odatda  ushbu  keltirilgan  sohalarning  har  biri  bo‘yicha 

risk  ta’sirini  umumlashtirish  orqali  ta’sir  darajasi  aniqlanadi.  Ba’zi  korxonalar  risk 

uchun  ishlab  chiqilgan  shkalani,  imkoniyatlar  (daromadlar)  uchun  ham  qo‘llashadi 

(5.4-jadval).  

Ehtimollik.  Ehtimollik  –  bu  ma’lum  hodisa  sodir  bo‘lish  ehtimolligi 

hisoblanadi. Ehtimollikni  miqdoriy  ifodalar  orqali nisbiy  (foizda)  ehtimollik sifatida 

yoki  sodir  bo‘lish  chastotasi  sifatida  ko‘rish  mumkin.  Sonli  qiymatlardan 

foydalanilayotganda vaqt oralig‘ini yillik takrorlanishlar yoki loyiha hayot davriyligi 

orqali  tasniflanishi  kerak.  Ba’zida  korxonalar  ehtimollikni  «belgilangan  davr 

---

191 

 

oralig‘ida  risk  hodisasi  bir  necha  marotaba  sodir  bo‘lish»i  yoki  «bo‘lmaslig»iga 

o‘xshash sifatiy ifodalar orqali ifodalashadi (5.5-jadval).