me’yori (IRR) ko‘rsatkichining afzalliklari bilan birgalikda uning o‘ziga xos
kamchiliklari ham mavjuddir. Ushbu kamchiliklardan biri bu uning qayta
investitsiyalarning yillik daromadlilik me’yoriga tenglashtirishadi. Aynan mana
shunday oddiy, lekin shu bilan birga xato taqqoslash bu usulni shu qadar jozibador
qiladi. Aslida esa IRR ko‘rsatkichi, investitsyalarning yillik o‘rtacha daromadlilik
Brigham, Houston/Fundamentals of Financial Management/Concise 8-th edition/2015-384 p.
162
Misol uchun, agar loyihani molyalashtirish qiymati 10%ni, ushbu loyiha
bo‘yicha aniqlangan
IRR ko‘rsatkichi 26%ni tashkil etsa, u holda loyihani amalga
oshirishdan pul tushumlari 26% stavkada reinvestitsiya qilinishi lozim, bu esa kapital
qiymatidan 2,6 marta yuqori deganidir. Shubhasiz, bunday holatning amalda deyarli
imkoni yo‘qligi ma’lum.
Mazkur kamchiliklarni bartaraf etish uchun IRR ko‘rsatkichiga asoslangan holda
quyidagi formula bilan aniqlanuvchi modifikatsiyalangan daromadlilik ichki me’yori
(Modified Internal Rate of Return – MIRR)ko‘rsatkichidan foydalaniladi:
𝑀𝐼𝑅𝑅 = √
∑
CIF
t
(1+r)
n−t
n
t=0
∑
COFt
(1+r)t
n
t=0
n
− 1 = √
FV
CIF
PV
COF
n
− 1 (3)
34
Yuqoridagi formula yordamida aniqlangan MIRR ko‘rsatkichi, odatda korxona
kapitalining o‘rtacha qiymati kabi foydalanuvchi, loyihadan tushumlar r stavka
bo‘yicha qayta investitsiya qilinishini tahmin qiladi. Bunda kelib tushgan
mablag‘larni reinvestitsiyalash me’yori sifatida boshqa stavkalar ham qo‘llanilishi
mumkin. Masalan, ehtiyotkor investorlar mablag‘larni reinvestitsiyalash me’yori
sifatida risksiz stavkalardan yoki ishonchli banklarning depozitlar bo‘yicha
stavkalaridan foydalanishlari mumkin. Bu holatda yuqoridagi formula quyidagicha
ko‘rinishga keladi:
𝑀𝐼𝑅𝑅 = √
∑
𝐶𝐼𝐹
𝑡
(1+𝑗)
𝑛−𝑡
𝑛
𝑡=0
∑
𝐶𝑂𝐹𝑡
(1+𝑟)𝑡
𝑛
𝑡=0
𝑛
− 1 = √
𝐹𝑉
𝐶𝐼𝐹
𝑃𝑉
𝐶𝑂𝐹
𝑛
− 1 (4)
bu erda, j–taxminiy qayta investitsiyalash stavkasi.
Umuman olganda modifikatsiyalangan daromadlilik ichki me’yori –MIRRni
aniqlash usuli juda ideal usul emas, lekin nisbatan olganda u mablag‘larni
reinvestitsiyalashning aniq stavkalarini belgilashni hamda real yillik daromadlilik
stavkasini hisoblab topish imkonini beradi.
Xulosa qilib aytganda, investitsion faoliyatni samarali tashkil etish masalasi
bugungi keskin raqobat sharoitida korporativ moliyani boshqarish sohasidagi
mutaxassislardan chuqur bilim va malakani talab etmoqda. Bunda asosiy e’tibor
investitsion faoliyat samaradorligini barcha omillarni hisobga olgan holda baholash
masalasiga qaratilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: